Osmanli Devleti’nde Isyanlar Ve Duzeni Koruma Cabalari 11. Sinif Konu Anlatimi

**CeReN** · 17 Ocak 2024, 09:45

Osmanli Devleti’nde Isyanlar ve Duzeni Koruma Cabalari
Merkezi otoritenin bozulmasi nedeniyle Osmanli ulkesinde 16-17. Yuzyillarda ic isyanlar ortaya cikmis; toprak sisteminin bozulmasi, Avrupa’da meydana gelen gelismeler, ekonominin bozulmasi gibi bir cok olumsuzluk bir takim yenilik hareketlerinin yapilmasini da zorunlu hale getirmistir.

Osmanli Devleti’nde Ic Isyanlar
16-17. yuzyillarda Osmanli Devleti doguda Iran ile batida Avusturya ile mucadele halindeydi. Disaridaki mucadelelerle birlikte iceride bir cok isyan hareketiyle mucadele etmek zorunda kalmisti. Bu isyanlar hem merkezde hem Anadolu’da ortaya cikiyordu. Merkezde yeniceri isyanlari, Anadolu’da ise Celali ve Suhte isyanlari gorulmekteydi.

Celali Isyanlari
Bu isyanlarin ilki Yavuz Sultan Selim doneminde Tokat ve cevresinde Bozoklu Celal’in baslattigi isyandir. Bundan dolayi Anadolu’da ortaya cikan daha sonraki isyanlar da onun adiyla anilmistir. Baslica Celali isyanlari Karayazici, Deli Hasan, Kalenderoglu, Kor Mahmut ve Canbolatoglu tarafindan cikarilan isyanlardir.

Nedenleri
Celali isyanlari ekonomik sebeplere dayanmaktaydi. Bunun disindaki nedenleri soyle ozetleyebiliriz;

Merkezi otoritenin bozulmasi
Timar sisteminin bozulmasina bagli olarak tasrada guvenligin saglanamamasi
Uzun suren savaslarin olumsuz etkisi
Kacak askerlerin Anadolu’da eskiyalik faaliyetlerinde bulunmasi
Vergi adaletsizliginin ortaya cikardigi sosyal problemler
Rusvet ve iltimasin yayginlasmasi
Halkin devlete olan guveninin azalmasi
Ekonomik problemler
Sonuclari
Halk koylerden kentlere goc etmeye baslamis ve “Buyuk Kacgun” denilen buyuk goc hareketi gerceklesti
Vergilerin toplanmasina sorunlar ortaya cikmis, vergiler toplanamadi
Uretim azaldi, issizlik artti
Alim gucu dustu
Yeniceri Isyanlari (Istanbul Isyanlari)
Yenicerilerin onculuk ettigi isyanlari da buyuk olcude ekonomik nedenlere dayanmaktadir. Ancak yeniceriler merkezde isyan cikarmakla yetinmemis, eyaletlerde isyan cikmasini da tesvik etmistir.

Nedenleri
Merkezi otoritenin zayiflamasi
Devsirme sisteminin bozulmasi
Yeniceri maaslarinin zamaninda odenememesi ve odense de ayari dusuk akce ile odenmesi
Disiplin ve duzenin bozulmasi
Culus bahsisi almak icin padisah degistirmek istemeleri
Sonuclari
Merkezi otorite daha da bozuldu
Islahat hareketleri yarida kaldi
Istanbul’da asayis bozuldu
Savaslardan istenilen sonuclar alinamadi
“Ocak, devlet icindir” anlayisi yerini “Devlet, ocak icindir” anlayisina birakti.
Suhte Isyanlari
Medreseli isyanlari olarak da bilinen suhte isyanlarinin temel sebebi klasIk medrese egitiminin bozulmasidir.

Nedenleri
Ulema cocuklari hak etmedikleri halde makam elde etmesi
Ilmiyede yukselme rusvet ve iltimasla gerceklesmesi
Medreselere kapasitesinin uzerinde talebe alinmasi
Enflasyon nedeniyle medreselerin gelirinin azalmasina bagli olarak ogrencilere burs verilememesi
Medrese ogrencilerinin is bulamamalari
Sonuclari
Eskiyalik hareketlerine donusen suhte isyanlari baski ve siddet yoluyla bastirilmis ve pek cok can kaybi gerceklesmistir.

Eyalet Isyanlari
Ekonomik ve sosyal sebeplerle ortaya cikan eyalet isyanlarinda;

Erdel, Eflak, Bogdan, Yemen, Halep, Bagdat gibi uzak eyaletlerde yerel yoneticilerin fazladan vergi toplamasi
Yerel yoneticilerin keyfi idareleri
Avusturya ve Lehistan’in kiskirtmalari
etkili olmustur.

Eyalet isyanlari sonucunda Kirim, Trablusgarp, Bagdat ve Yemen’de yari bagimsiz yonetimler kurulmustur.

Sonuc olarak; bu ic isyanlar temelde merkezi otoritenin bozulmasi ve ekonomik sIkintilara dayanmakla birlikte rejim degistirmeye yonelik girisimler degildir.

Ekber ve Ersed Sistemi
Osmanli Devleti’nde veraset kurali “Ulke padisah ve ogullarinindir” anlayisina dayaniyordu. Yani hanedan uyelerinden hangisinin tahta cikacagi ile ilgili net bir kural yoktu ve bu durum taht mucadelelerine sebep oluyordu. Taht kavgalari da merkezi otoriteye zarar veriyordu.

Sehzadelerin sancaklarda siyasi guc kazanmasinin onune gecmek icin III. Mehmet’ten sonra sehzadelerin sancaga cikma kuralina son verildi. Boylece III. Mehmed’in oglu I. Ahmet, sancaga cikmayan ilk Osmanli padisahi oldu. I. Ahmet de merkezi otoriteyi guclendirmek adina Ekber ve Ersed Sistemi’ne gecildi. Ekber ve Ersed sistemi; hanedanin en buyuk (ekber) ve en olgun (ersed) uyesinin padisah olmasidir. Bu sistemle yuzyillardir devam eden “babadan ogula” kurali son bulmustur. Yani artik sadece padisahin oglu degil -hanedanin en buyugu olmasi sartiyla- padisahin kardesi, yegeni vs. de padisah olma hakkina sahip oldu.

Ekber ve ersed sisteminin olumlu yonu; sehzadeler arasinda taht kavgalarini onlemesi ve kardes katlinin son bulmasina yardimci olmasidir.

Olumsuz yonu; sehzadelerin sancaga cikmamasi tecrube kazanamamalarina ve halktan kopuk yasamalarina yol acti. Ayrica sarayda kapali hayat yasadiklari icin ruhsal sIkintilar ortaya cikti.

Cozum Arayislari ve Layihalarda Osmanli
Layiha, taslak ve rapor turu, bozulan devlet duzenine care arayan tavsiye metinleridir. Koci Bey ve Katip Celebi olmak uzere Lutfi Pasa, Sari Mehmet Pasa gibi onemli devlet adamlari devletin eski duzenine kavusmasi icin alinmasi gereken onlemleri iceren goruslerini hazirlayarak padisahlara sunmuslardir. Layihalarda Osmanli Devleti’nde duzenin bozulmasi genel olarak askeri, sosyal ve ekonomik bozulmalara baglanmistir.

Alinti ~

Forum	Bilgilendirme
Powered by vBulletinÂ® Version 3.8.6 Copyright Â©2000 - 2023, Jelsoft Enterprises Ltd. ForumBizim.Com Forum Sahibi: ForumBizim	5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu geregince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)