Sadece bireysel ‘ben’in varlığını tanıyan aşırı idealizm. Varlığı düşünceye indirgeyen idealizm zorunlu olarak tekbenciliğe varır.

Her şey düşüncemizde varsa ve düşüncemizin dışında hiçbir nesnel gerçeklik yoksa, gerçek olan sadece bizim varlığımızdır demekten başka çıkar yol yoktur. İdealizmin bu zorunlu sonucuna göre öteki insanlar da ancak benim düşüncemde vardır. Öyleyse evrende tek gerçek sadece ‘ben’im. Bu zorunlu sonucun saçmalığı bütün idealistleri ürkütmüştür ve her idealist kendisini bu zorunlu saçmalıktan kurtarmak için çabalamıştır.

Açık ya da gizli, özdeği, yadsıyan ve varlığı düşünceye indirgeyen idealizmin her biçimi, tutarlı kalmak istediği sürece, tekbencilik sonucundan kaçınamaz.


Olguculuk gibi ilk bakışta bilimsel görünen birçok öğretiler sistemlerini büyük bir güvenle kurarken bu saçma sonuçla karşılaşınca şaşırıp kalırlar.