Domates Gribi Yeni Bir Hastalik Mi?

**CeReN** · 24 Ocak 2024, 10:09

Hindistan’da 2022 yilinda “domates gribi” adi verilen yeni bir viral enfeksiyon rapor edilmistir. Enfeksiyon ilk olarak kuresel capta erken salgin sinyallerini yakalamak icin yapay zekanin gucunu ve acik kaynakli verileri kullanan bir sistem olan EPIWATCH ile Mayis 2022’nin baslarinda Kerala eyaletinin Kollam bolgesinde tespit edilmistir. Domates gribi ya da domates atesi vakalari daha sonra Anchal, Aryankavu ve Neduvathur da dahil olmak uzere Kerala’nin diger bolgelerine, ardindan Tamil Nadu ve Odisha dahil olmak uzere Hindistan’in Kuzey Dogusundaki diger eyaletlere yayilmis ve cogu 5 yasin altinda olan 400’den fazla cocuga bulasmistir. Salginin saptandigi donemde virusun baska ulkelere yayilabilecegi endiseleri de artmis, vakalar medyada genis ilgi gormus, mansetlerde yer almistir.
Bu enfeksiyon yuksek ates, yorgunluk, siddetli eklem ve vucut agrisi, bas agrisi, mide kramplari, bulanti, kusma, ishal ve oksuruk gibi normal grip belirtileriyle ortaya cikmistir. Bununla birlikte, bu hastaligin ana belirtisi, kucuk, kirmizi lekeler olarak baslayan ve buyudukce domatese benzeyen agrili kabarciklarin olusmasidir, “domates gribi” adi buradan gelmektedir. Atesin baslamasindan bir ila iki gun sonra vucutta kucuk kirmizi lekeler belirir ve bunlar zamanla kabarciklara ve ardindan ulserlere donusur. Tum vucutta gorulebilmelerine ragmen lezyonlar genellikle dilde, yanaklarin ic kisminda, dis etlerinde, avuc iclerinde ve ayak tabanlarinda gorulur.

Domates Gribinin Nedenleri
Onceleri hastaligin ve atesin spesifik nedeni anlasilamamis, yeni ve nadir gorulen bir viral enfeksiyon turu oldugu dusunulmus ancak bunun hangi virus ailesine ait oldugu belirlenememistir. Bazilari bunun dang hummasi ya da chikungunya’nin (bir sivrisinek turu araciligiyla bulasir, ayni adli bir virusun sebep oldugu atesli hastaliktir) bir yan etkisi olabilecegini de one surmustur fakat on kanitlar bunun cocuklarda oldukca yaygin olan bir enfeksiyonun (el, ayak ve agiz hastaligi) baska bir klinik belirtisi olabilecegini gostermektedir. Salginin Hindistan’a ozgu (endemik) olmasina ragmen, bir ailenin Mayis 2022’de Kerala’daki bir aylik tatilinden donmesinden kisa bir sure (yaklasIk bir hafta) sonra BirlesIk Krallik’ta 2 vaka tespit edilmistir. Cocuklarin ellerinde ve bacaklarinda vezikuler dokuntuler olusmustur. Cocuklarda (13 aylik bir kiz cocugu ve 5 yasindaki erkek kardesinde) ilk kizariklik ortaya ciktiktan iki gun sonra kiz cocugunda agiz lezyonlari gelismis, oglanin ise dokuntusu iyilesmistir. Cocuklarin hicbirinde ates ya da grip benzeri semptom gorulmemistir. Supheli domates gribi semptomlari gelisen iki cocuktan ornek alinmistir. Cocuklara enterovirusler icin PCR testleri yapilmis ve lezyonlarin ortaya cikmasi nedeniyle kiza maymun cicegi testi yapilmistir. Bu ornekler daha sonra gen dizilimi icin laboratuvarlara gonderilmistir. Laboratuvar sonuclari bu iki cocugun el, ayak ve agiz hastaligina neden olan coxsackie A16 adli bir enterovirus ile enfekte oldugunu ortaya koymustur. Gorunuse gore domates gribi aslinda el, ayak ve agiz hastaligidir. Bu son salginin klinik tablosunun diger
El, ayak ve agiz hastaligi (kisa yazilisi EAAH’dir, hastanin avuc iclerinde, ayak tabanlarinda ve agzinda kabarciklar olusmasi nedeniyle bu adla anilir) salginlarindan farki, ciltte kirmizi kabarciklarin ortaya cikmasidir. Bir grip turu degildir, domatesle hicbir ilgisi yoktur ve yeni bir hastalik da degildir. Sigirlarin sap hastaligiyla da hicbir sekilde iliskili degildir. Genellikle hafif seyreder ve bir hafta icinde kendiliginden iyilesir, agri kesiciler iyilesmeye yardimci olabilir. Bazen insanlarin agzinda yaralar olusur ve bu da yutkunmayi zorlastirir, bu nedenle kucuk cocuklarda dehidrasyon bir sorun olabilir. Cok nadir durumlarda kiside viral menenjit gelisebilir. Ancak Hindistan’da “domates gribi” sonrasinda etkilenen cocuklarda ciddi bir vaka, olumle sonuclanan herhangi bir komplikasyon bildirilmemistir. Bununla birlikte, bulasici dogasi (diski ve sivilcelerdeki sivi yoluyla yayilabilir) nedeniyle, hastaligin toplumda yayilmasini azaltmak icin hizli ve yeterli onleyici tedbirler uygulanmalidir.

Coxsackievirus A16
Coxsackievirus A16, el, ayak ve agiz hastaliginin etkeni olan ve domates gribi denilen salgina sebep olan, Picornaviridae ailesine ait bir RNA virusudur. Tek sarmalli RNA’nin replikasyonu icin gerekli olan enzim redaksiyon yeteneklerinden yoksun oldugu icin varyant olusumuna yatkindir ve bu durum yuksek mutasyon oranlarina katkida bulunur. Coxsackievirus A16, kreslerde, anaokullarinda veya ilkokullarda kontamine parmaklar, oyuncaklar veya kusmuklar yoluyla cocuklar arasinda kolayca yayilabilir. Hindistan’daki son salginin aslinda Coxsackievirus A16’nin yeni bir varyantindan kaynaklanabilecegi sonucuna varilmistir. Yeni varyantta onemli bir komplikasyon veya olum kaydi olmamasina ragmen hastaligin cok aci verici olabilmesi dikkat cekicidir.
El, ayak ve agiz hastaligi cocukluk caginin tipik olarak iyi huylu bir viral enfeksiyonudur ve hastalik ilk kez 1948’de tanimlanmistir. Coxsackievirus A16 (CV-A16) ve insan enterovirus 71 (EV-A71), EAAH’den sorumlu baslica patojenlerdir. EAAH’nin diger nedenleri arasinda CV-A6 ve CV-A10 gibi enterovirus-A turleri, Coxsackievirus-B2, Coxsackievirus-B3 ve Coxsackievirus-B5 bulunmaktadir. EV-A71 ile seyreden EAAH’nin hastaligin daha siddetli ilerlemesine yol actigi dusunulmektedir fakat CV-A16 ile seyreden EAAH daha az olumculdur. CV-A16 enfeksiyonlarinin genellikle hafif seyretse de komplikasyon gelisme potansiyeli vardir. Oncelikle cocuklari ve bagisIklik sistemi baskilanmis yetiskinleri etkiler. Daha once CV-A16’nin Cin ana karasi, Fransa, Japonya, Tayvan ve Amerika BirlesIk Devletleri’nde olumcul EAAH vakalarina neden oldugu bildirilmistir. Coxsackie virusleri cok sayida hastalikla iliskilidir. CV-A16’nin hem A hem de B tipleri genellikle spesifik olmayan ust solunum yolu enfeksiyonu, atesli dokuntuler ve aseptik menenjite neden olmalariyla bilinmektedir.

EAAH’nin Epidemiyolojisi
EAAH bircok ulkede endemik olmakla birlikte, EV-A71 ile iliskili EAAH salginlari her 2-3 yilda bir Cin, Japonya, Singapur, Malezya, Avustralya, Kambocya, Tayvan, Tayland, Guney Kore ve Vietnam gibi Asya-Pasifik ulkelerinde farkli klinik tablolarla gorulmektedir.
2010 yilinda Cin’in Shenyang kentinde norolojik islev bozuklugu ile seyreden 92 tane EAAH vakasi bildirilmistir. Bildirilen vakalarin 19’u CV-A16 enfeksiyonundan kaynaklanmis olup, bunlardan 2’si beyin sapi ensefaliti ve biri akut flask paralizi (sarkik felc) ile kendini gostermistir. Ayrica, CV-A16 ve EV-A71 ile koenfeksiyon ciddi merkezi sinir sistemi komplikasyonlarina neden olarak ciddi ve uzun sureli hastalik durumlarina yol acabilir. Domates gribine bagli komplikasyonlari ve ciddi sonuclari belirlemek icin takip ve uygun izleme gereklidir. EAAH’nin insandan insana bulasmasi fekal-oral yol, dogrudan temas ve solunum damlaciklari yoluyla mumkundur. Cin’in Guangdong eyaletinde yapilan bir calisma, fekal-oral bulasmanin baskin oldugunu, bunun olasi bir nedeninin de virusun cevresel yuzeylerde hayatta kalabilmesi oldugunu one surmustur. Domates gribi’nin de bulasici oldugu ve yakin temas yoluyla bulastigi bildirilmistir. Cesitli calismalarda el yikamanin EAAH insidansini azalttiginin gosterilmesi bu bulgulari desteklemektedir. Yetiskinlere kiyasla ellerini yikama olasiliklari daha az oldugundan ve parmaklarini agizlarina goturme olasiliklari daha yuksek oldugundan cocuklarin daha fazla etkilenmesi olasidir. Sicaklik ve nem EAAH’nin bulasabilirliginde onemli faktorlerdir.

Onleyici Tedbirler ve Tedavi
Gribe yakalanmaktan kacinmanin en basit yolu iyi bir hijyen uygulamaktir. Ortam duzenli olarak dezenfekte edilmeli ve temiz tutulmalidir. Hastaliga yakalanan kisiler daha da kotulestirebilecegi icin kabarciklari kasimaktan kacinmalidir. Diger grip turleri gibi domates gribi de kolayca yayilir. Yasami tehdit eden bazi etkileri olabileceginden hastaligin yayilmamasi icin aile ve arkadaslar tarafindan hastalikli kisiyle yakin temastan kacinilmalidir. Enfekte bir kisinin esyalari baskalariyla paylasilmamali, cocuklar semptomlar basladiktan sonra bes veya yedi gun boyunca okuldan veya kresten uzak tutulmalidir.
Bir cocukta domates virusu belirtileri goruluyorsa tedavi ve teshis icin en yakin hastaneye goturulmeli, ebeveynler bir saglik uzmaniyla konusmali ve ihtiyac duyduklari rehberligi almalidir. Hastalara dinlenmeleri, susuz kalmamalari ve temiz, filtrelenmis su icmeleri tavsiye edilir. Ibuprofen veya asetaminofen (diger adi parasetamol) vucut agrisi ve atesi hafifletmek icin kullanilabilir. EAAH veya domates gribi icin belirlenmis bir antiviral olmamasina ragmen asIklovir ve oseltamivir adli antiviraller semptomlarin siddetini azaltarak etkili sonuclar gostermektedir. Benzer sekilde, EAAH’de immunoglobulin kullaniminin klinik iyilesme suresini arttirdigi ve olum oranini en aza indirdigi gosterilmistir. EAAH’ye karsi lisansli 3 asi bulunmaktadir ancak sadece EV-A71’e karsi etkilidir. Bu nedenle CV-A16 da dahil olmak uzere EAAH’nin cesitli etiyolojilerine karsi multivalan bir asinin uretilmesi en iyi koruyucu yontem olabilir.

Sonuc
Hindistan ve diger ulkeler, COVID-19’dan bu yana yeni enfeksiyonlar ve bunlarin ciddiyeti konusunda tetiktedir. Su an itibariyle el, ayak ve kalcada buyuk kirmizi kabarciklarin goruldugu son Hindistan salgini olan domates gribi salgininin CV-A16’nin bir varyantindan kaynaklandigi tespit edilmistir. CV-A16, genellikle bebekleri ve 5 yasindan kucuk cocuklari etkileyen bulasici bir viral hastalik olan EAAH’nin yaygin bir nedenidir. Bu nedenle, “domates gribi” terimi artik yanlis bir isimlendirme olarak kabul edilmekte ve EAAH iyi bilinen bir hastalik oldugu icin artik kullanilmamaktadir. Sonuc olarak, uygun hijyen ve sanitasyonun surdurulmesi ve hastaligin bulasmasini takiben bes ila yedi gunluk izolasyon gibi ihtiyati tedbirlerin zamaninda alinmasi, hastaligin kontrol altina alinmasi ve baska salginlarin onlenmesi acisindan onemlidir.
Uyari: Icerik genel bilgilendirme amaclidir. Tibbi, nitelikli bir gorusun yerini tutamaz. Hastalikla ilgili suphesi olanlar konu hakkinda bilgilenmek icin bir doktordan yardim almalidir.

Alinti ~

Forum	Bilgilendirme
Powered by vBulletinÂ® Version 3.8.6 Copyright Â©2000 - 2023, Jelsoft Enterprises Ltd. ForumBizim.Com Forum Sahibi: ForumBizim	5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu geregince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)