Portakal, greyfurt, limon, misket limonu (lime), mandalina, turunc, kamkat (kumkuat), tangelo, ugli meyvesi gibi turuncgil meyveleri, ferahlatici tatlari ve besleyici yararlari (zengin vitamin, antioksidan ve lif icerikleri ) nedeniyle yaygin olarak tuketilmektedir. Cogu kisi bu meyveleri herhangi bir sorun yasamadan yiyebilirken, bazi kisiler yedikten sonra narenciye alerjisinin varligina isaret eden olumsuz reaksiyonlar yasayabilir. Narenciye alerjisi, turuncgillerde bulunan spesifik proteinler tarafindan tetiklenen immunolojik bir yanittir. Bu alerjinin mekanizmalarini anlamak, dogru tani ve etkili tedavi icin cok onemlidir. Bu makale, turuncgil alerjisinin altinda yatan mekanizmalari, guncel teshis yontemlerini ve etkili yonetim stratejilerini ele almaktadir.

Turuncgil Alerjisi: Mekanizmalar, Tani ve Yonetim
Nedenleri ve Mekanizmasi
Turuncgil veya narenciye alerjisi belirtilerinin cogu cig turuncgil meyvesi ya da bu meyvelerle yapilan bir seyi yedikten veya ictikten sonra ortaya cikar, ancak meyveye dokunmakla da ortaya cikabilir. Alerji, vucudun dusman olarak algiladigi alerjenler tarafindan tetiklenir ve alerjenlere karsi koruma saglar. Genellikle polene alerjisi olan kisiler turuncgil alerjisinden muzdariptir. Icinde narenciye asidi bulunan herhangi bir seye dokunduklarinda, kokladiklarinda veya tattiklarinda vucutlari buna tepki verir. Ancak turuncgillerde bulunan sitrik asit alerjen olmadigindan bu alerjiyi tetiklemez. Sitrik asit aslinda gidalara eksi tat veya narenciye aromasini veren bir tatlandirici maddedir. Narenciye alerjisine oncelikle turuncgillerdeki alerjenik proteinlerin varligina yanit olarak insan vucudundaki bagisIklik sisteminde IgE antikorlari uretilir. Turuncgillerde tanimlanan baslica alerjenler arasinda Cit s 1, Cit s 2 ve Cit s 3 bulunur. Bu proteinler, histamin ve diger inflamatuar aracilarin salinmasina yol acan bir bagisIklik tepkisini tetikleyebilir ve bu da cesitli alerjik semptomlara neden olabilir.
Iste narenciye alerjisinin bazi tetikleyicileri veya nedenleri:
Capraz reaksiyon
Narenciye alerjilerinin coguna capraz reaksiyona bagli polen alerjileri neden olur. Bu durum turuncgiller ve polenin bazi ortak proteinlere sahip olmasiyla olur. Bu protein bazi kisilerde alerjiye neden olur. Polen alerjisi olan bir kisi turuncgil tukettiginde vucut, paylasilan protein nedeniyle onu polen sanip tepki verebilir. Polen ve cimen alerjisi olan kisiler turuncgillere de duyarlidir.
Kaju, antep fistigi veya yer fistigi alerjisi olan bir yetiskinin, narenciye tohumlarina (cekirdeklerine) ve pektine karsi duyarliligi olabilir. Ezilmis limon cekirdegi iceren limon sabunu kullandiktan sonra anafilaksi geciren bir vakaya rastlanmistir. Cocuklar da risk altinda olabilir. Ornegin, Avustralya’da narenciye meyvelerinin suyunu sorunsuz icebilen, kajuya karsi alerjisi olan bir cocuk mandalinanin cekirdeklerini cigneyip yutmus ve 1 saat icinde siddetli reaksiyon gostermistir. Limon, portakal ve greyfurt tohumlarinda sitrin bulunmakta olup tum narenciye tohumlarinin reaksiyona neden olmasini beklenebilir. Bu nedenle sitrin alerjisi olan hastalar tipik olarak tum narenciye tohumlarindan kacinmalidir. Ancak, cok sayida rapor, narenciye tohumu alerjisi olan hastalarin narenciye posasi veya narenciye suyuna tepki vermedigini kaydetmistir.
Limonen alerjisi
Turuncgil meyvelerine dokunduktan sonra kontakt dermatit yasayan kisiler buyuk olasilikla narenciye meyvesinin kabugunda bulunan limonen adli bir kimyasala karsi alerjiktir. Limonen ayrica bazi kokularda ve diger urunlerde de bulunur ve bunlar da alerjik reaksiyona neden olabilir. Ancak limonen alerjisi olan kisiler sasirtici bir sekilde taze limon suyu tuketebilirler. Narenciye bilesenleri icerebilecek urunlerin etiketleri mutlaka okunmalidir.

Klinik Bulgular, Belirtiler
Narenciye alerjisi oldukca yaygin bir gida alerjisidir. Yetiskinlerde cocuklara gore daha sIk gorulur. Narenciye alerjisi belirtileri, az miktarda narenciye veya meyve suyunun tuketilmesinden veya sadece kabuguna dokunulmasindan veya meyvenin havadaki parcaciklarinin solunmasindan kaynaklanabilir. Narenciye alerjisi, hafiften siddetliye kadar degisen bir dizi semptomla ortaya cikabilir. Yaygin semptomlar arasinda cilt reaksiyonlari (kurdesen, kizariklik, karincalanma, kasinti, yanma, agiz, dil, dis eti ve dudaklarda sisme, kasinma), gastrointestinal semptomlar (mide bulantisi, kusma, karin agrisi, ishal), solunum semptomlari (burun tikanikligi veya burun akintisi, oksurme, hapsirma, hirilti, nefes almada zorluk) yer alir. Ayrica, kan basincinda dusus, bas donmesi, bayilma gibi kardiyovaskuler semptomlar da gorulebilir. Alerjilerin cogu hafif olsa da bazi durumlarda ciddi, olumcul bir durum olan ve acil tibbi mudahale gerektiren anafilaksiye neden olabilir. Semptomlarin baslangici, narenciye tuketiminden veya bir temastan birkac dakika veya birkac saat sonra ortaya cikacak sekilde degisebilir.
Turuncgilleri tukettikten veya bunlarla temas ettikten sonra yukarida siralanan belirtilerden herhangi biri, ozellikle de anafilaktik semptomlar (bulanti, kusma, zayif veya hizli nabiz, nefes almada zorluk, kafa karisIkligi ve bilinc kaybi gibi) gorulur veya yasanirsa acil tibbi yardim alinmalidir. Tam olarak hangi meyvelere alerji oldugunu ogrenmek icin bir alerji uzmanina basvurulmalidir.

Turuncgil Alerjisi: Mekanizmalar, Tani ve Yonetim
Teshis
Dogru tedavi icin dogru teshis sarttir. Hastanin kapsamli oykusunun ve belirtilerinin degerlendirilmesi tani icin onemlidir. Turuncgil alerjenlerine karsi hassasiyeti belirlemek icin supheli alerjenin kucuk bir miktarinin koldaki veya sirttaki bir cizik uzerine yerlestirildigi deri prick testleri ile spesifik immunoglobulin E (IgE) kan testleri yaygin olarak kullanilir. Teshisi dogrulamak icin kontrollu kosullar altinda oral gida testleri (eliminasyon testi) olarak da bilinen bir provokasyon testi yapilabilir. Eliminasyon testi sirasinda doktor hastadan yaklasIk iki hafta boyunca tum turuncgilleri beslenmeden cikarmasini ister. Daha sonra, herhangi bir degisIklik olup olmadigini gormek icin turuncgiller yavas yavas beslenmeye geri eklenir. Bu surecte bir yemek gunlugu tutmak faydali olacaktir. Alerji provokasyon testi sirasinda, alerjik bir reaksiyona neden olup olmadigini gormek icin kisi alerjene maruz birakilir. Bu sadece acil durum ekipmanlarinin hazir bulundugu klinik bir ortamda yapilmalidir. Alerji uzmani, olasi alerjik reaksiyonlara karsi izlemek icin kisinin ofiste kalmasini ister.

Tedavi ve Yonetim Stratejileri
Turuncgil alerjisinin kesin tedavisi yoktur, ancak belirtileri hafifletmenin yollari vardir. Narenciye alerjisi tanisi konulduktan sonra semptomlari azaltmanin en iyi yolu kacinmaktir. Tum turuncgillerden, kabuklarindan ve turuncgil icerebilecek urunlerden uzak durulmalidir. Narenciye bilesenleri soslar, meyve sulari, meyve aromali tatlilar, yogurtlar ve sekerlemeler gibi beklenmedik kaynaklarda bulunabileceginden hastalarin gida etiketlerini dikkatlice okumalari onerilir. Daha az siddetli alerjiler icin recetesiz satilan alerji ilaclari semptomlari azaltabilir. Bazi antihistaminikler dudaklardaki kasintiyi kontrol edebilir. Kortizonlu kremler de kasinti ve kontakt dermatitle ilgili diger semptomlar icin faydalidir. Daha siddetli alerjiler, anafilaksi riski tasiyanlar icin epinefrin enjeksiyonuna ihtiyac duyulabilir. Epinefrin anafilaksi ile ilgili semptomlari tedavi eder. Bir alerji uzmani kisisel kullanim icin bir Epipen veya Auvi-Q enjektoru recete edebilir. Hastalar bunlarin dogru kullanimi konusunda egitilmeli, siddetli bir alerjik reaksiyon yasama ihtimaline karsi Epipen’i yaninda bulundurmalidir.

Sonuc
Narenciye meyveleri, viral enfeksiyonlarla ve mevsimsel hastaliklarla mucadelede yardimci olan antioksidanlar ve C vitamini acisindan zengindir, bagisIkligi guclendirir. Ayrica turuncgiller vucudun nemlendirilmesine yardimci olan yuksek su icerigine sahiptir. Ancak bazi kisilerin bunlara alerjisi vardir. Turuncgil alerjisi nadir gorulse de bazi kisiler icin onemli bir saglik sorunudur ve mekanizmalarinin kapsamli bir sekilde anlasilmasini, dogru taniyi ve etkili yonetim stratejilerini gerektirir. Devam eden arastirmalar, yeni turuncgil alerjenlerini tanimlamayi ve alerjik tepkinin altinda yatan molekuler mekanizmalari anlamayi amaclamaktadir. Ek olarak, turuncgil alerjisi olan bireylerin duyarsizlastirilmasi icin immunoterapi gibi yeni terapotik yaklasimlarin gelistirilmesi icin caba sarf edilmektedir. Turuncgil alerjisinin molekuler temeline iliskin daha fazla arastirma yapilmasi ve yenilikci tedavilerin gelistirilmesi, hasta sonuclarinin iyilestirilmesine ve bu durumdan etkilenenlerin yasam kalitesinin artmasina katkida bulunacaktir.