DEHB Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tani, Tedavi Ve Onleme

**CeReN** · 13 Aralık 2023, 13:00

Dikkat eksIkligi hiperaktivite bozuklugu (DEHB), durtusel davranis, dikkatsizlik ve hiperaktivite ile karakterize kronik bir durumdur.Genellikle cocuklukta teshis edilir, ancak DEHB belirtileri ergenlik ve yetiskinlik doneminde fark edilmeden devam edebilir, bu nedenle kisi yetiskin olana kadar ilk kez teshis edilemeyebilir. Uygun tedavi ile DEHB’li cocuklar ve yetiskinler basarili ve uretken yasamlar yasayabilirler.

DEHB’nin Belirtileri ve Belirtileri
Dikkat eksIkligi bozuklugu (ADD), su anda DEHB olarak bilinen durum icin daha eski bir terimdir. Bazi insanlar hala ADD ve DEHB terimlerini birbirinin yerine kullansa ve bir cocuk yalnizca odaklanma sorunu yasiyorsa ve hiperaktif degilse ADD durumunu ADD olarak adlandirabilirken, DEHB resmi olarak Amerikan PsIkiyatri Dergisi’nin mevcut surumu tarafindan bu durum icin dogru terim olarak taninmaktadir. Dernegin Ruhsal Bozukluklarin Tanisal ve Istatistiksel El Kitabi (DSM).Bu durum, DSM’nin ucuncu baskisinda isme “hiperaktivite”nin eklendigi 1987 yilina kadar genellikle ADD olarak aniliyordu. DSM’nin revize edilmis dorduncu baskisi 1994 yilinda yayinlandiginda, DEHB Dikkat EksIkligi dergisinde yayinlanan arastirmaya gore, bir kisiye hiperaktivite belirtileri olmadan da DEHB tanisi konulabilecegi dikkate alinarak DEHB belirli alt turlere ayrilmisti. ve Hiperaktivite Bozukluklari. Neuropsychiatry’de (Londra) yayinlanan bir makaleye gore, 2013 yilinda yayinlanan DSM’nin (DSM-5) besinci baskisinda aciklandigi gibi DEHB’nin uc formu veya “sunumu” vardir .

Agirlikli Olarak Hiperaktif-Durtusel
Bu tur DEHB’ye sahip kisiler cogunlukla hiperaktivite ve durtusellik ile mucadele ederler, ancak bazi dikkatsizlik belirtileri de gosterebilirler.Hiperaktivite, surekli hareket etme, asiri kipirdama ve konusma seklinde kendini gosterebilir. Ulusal Ruh Sagligi Enstitusu’ne (NIMH) gore yetiskinlerde bu, abartili bir huzursuzluk ve diger insanlarin yorucu buldugu bir aktivite duzeyi seklini alabilir.Durtusellik sIklikla onemli kararlar alma ve sonuclarini dusunmeden harekete gecme bicimini alir; ozellikle de bu eylemler zararli veya zararli olabileceginde ve sonucta ortaya cikan etkiler uzun sureli oldugunda.Durtusellik ayni zamanda aninda tatmin olma arzusuyla da isaretlenir. NIMH uzmanlari, sosyal durumlarda, durtusel bir kisinin baskalarinin sozunu asiri derecede kesebilecegini ve cabuk sabirsizlanabilecegini, hayal kirikligina ugrayabilecegini veya ofkelenebilecegini soyluyor.
[19065_dehb2.jpg]

Cogunlukla Dikkatsiz
Bu kategorideki kisilerde cogunlukla dikkatsizlik belirtileri gorulur, ancak hiperaktivite ve durtusellik gibi bazi sorunlar da olabilir. Bu forma eskiden ve bazen hala ADD deniyordu.Dikkat EksIkligi /Hiperaktivite Bozuklugu Olan Cocuklar ve Yetiskinler’e (CHADD) gore dikkatsizlik, odaklanmada zorluk yasama, eldeki gorevden kolayca dikkatin dagilmasi, ayrintilara dikkat etmekte zorlanma ve organizasyon eksIkligi ile karakterizedir . Bu, ayrintilara dikkat edilmemesi ve onemli teslim tarihlerine, toplantilara ve sosyal etkinliklere yetisememe nedeniyle mesleki ve kisisel zorluklarla sonuclanabilir.

Hiperaktif-Durtusellik ve Dikkatsizlik BilesIkleri
Bu gruptaki kisilerde hiperaktivite, durtusellik ve dikkatsizlik belirtileri gorulur. NIMH uzmanlari, cogu cocugun kombine tipte oldugunu ancak kucuk cocuklarda DEHB’nin en yaygin belirtisinin hiperaktivite oldugunu soyluyor.Hiperaktif cocuklar asiri konusabilir, kivranabilir, kipirdanabilir ve hareketsiz oturmakta zorluk yasayabilirler. Cocuklukta durtusellik; sabirsizlik, yikicilik ve sirasini beklemekte zorluk seklini alabilir. Dikkatsizlik hayallere dalmayi, talimatlari takip etmekte zorlanmayi, gunluk aktivitelerde unutkanligi ve odaklanma guclugunu icerebilir.
Yetiskinlerde DEHB belirtileri su sekilde olabilir:

• Durtusellik
• Sik sIk kesintiye ugramak
• Huzursuzluk
• Konsantre olamama
• Organizasyon ve takip eksIkligi
• Son teslim tarihlerini karsilamada zorluk
• Sik ruh hali degisimleri
• Stresle bas etmede zorluk

DEHB’nin Nedenleri ve Risk Faktorleri
Uzmanlar DEHB’ye neyin sebep oldugundan emin degiller. CHADD’e gore cogu zihinsel saglik kosulunda oldugu gibi bunun da biyolojik, sosyal ve psIkolojik faktorlerin etkilesimi oldugu dusunuluyor. Beyin yapisina bakmak icin manyetik rezonans goruntuleme (MRI) taramalarini kullanan norogoruntuleme calismalari, beyindeki belirli sinir devrelerinin DEHB ile iliskili oldugunu bulmustur. Lancet PsIkiyatri dergisinde yayinlanan bir arastirma, bu devrelerin surekli dikkat, engellemelerin kontrolu, motivasyon ve duygularin duzenlenmesi ile iliskili oldugunu one suruyor. DEHB’si olan kisilerin tumu ayni devreleri veya devrelerdeki degisIklikleri gostermez, ancak bazi beyin farkliliklari DEHB’si olmayan kisilerde DEHB olmayanlara gore daha yaygindir.Cesitli faktorler cocugun DEHB gelistirme olasiligini artirabilir.

Genetik

Mevcut kanitlar DEHB’nin genetik bir bilesene sahip oldugunu ileri suruyor; yani Lancet PsIkiyatri’de yayinlanan yukarida bahsedilen arastirmaya gore bazi ailelerde goruluyor gibi gorunuyor. DEHB ile iliskili spesifik genler henuz tanimlanmamistir. Ulusal Insan Genomu Arastirma Enstitusu uzmanlari, bilim adamlarinin, durumun karmasIkligi nedeniyle birden fazla genin dahil olabilecegine inandigini soyluyor. Bu genler, belirli norotransmiterlerin veya beyindeki odul sistemlerinde ve durtusellik ve hareketin duzenlenmesinde rol oynayan dopamin gibi kimyasal habercilerin surecleriyle ilgili olabilir.

Toksinlere ve Kimyasallara Cevresel Maruziyet

Maddelere, ozellikle de kursuna maruz kalmak katkida bulunan bir faktor olabilir. Calismalar DEHB ile kan dolasimindaki kursun seviyeleri arasinda bir iliski oldugunu gostermistir. Cocuk PsIkolojisi ve PsIkiyatri Dergisi’nde yayinlanan bir calisma, kursuna maruz kalmanin, durtusellik-hiperaktivite kombine DEHB turu ile iliskili oldugunu, ancak dikkatsizlik turuyle iliskili olmadigini buldu.Arastirmalar surekli olarak kursuna maruz kalma ile DEHB arasinda bir baglanti oldugunu gosterse de, bunun DEHB’nin tek nedeni olmadigini ve kursuna maruz kalmanin bir cocugun DEHB gelistirecegini garanti etmedigini belirtmek onemlidir.Bisfenol A (BPA) ve ftalatlar gibi diger cevresel toksinlerin beyin sagligi acisindan potansiyel olarak sorunlu oldugu son zamanlarda kesfedildi. Ancak bu toksinler ile DEHB arasindaki baglantilar henuz kurulamamistir.

Hamilelikte Alkol veya Tutun Kullanimi

Hamilelik sirasinda tutun kullaniminin cocuklarda DEHB belirtileriyle iliskili oldugu bircok calismada gosterilmistir. Ancak daha yeni arastirmalar, madde kullaniminin dogrudan DEHB’ye neden olup olmadigini sorguladi. Cocuk PsIkolojisi ve PsIkiyatri Dergisi’nde yayinlanan bir arastirma, hamilelik sirasinda sigara icmenin dogrudan DEHB’ye neden olduguna dair hicbir kanit bulamadi. Uluslararasi Epidemiyoloji Dergisi’nde Ekim 2017’de yayinlanan baska bir calisma, hamilelik sirasinda alkol kullaniminin, bildirilen DEHB semptomlariyla zayif bir sekilde, belki de nedensel olarak iliskili oldugunu, ancak DEHB’nin klinik tanilariyla iliskili olmadigini buldu. Yine de hamilelerin, erken dogum, dusuk dogum agirligi ve fetal alkol sendromu gibi bilinen diger riskler nedeniyle alkol tuketiminden ve sigaradan uzak durmasi gerekir.

Travmatik Beyin Hasari (TBI)

Erken cocukluk donemindeki TBI, psIkiyatrik bozukluklarin gelisimi ile iliskilendirilmistir. JAMA Pediatrics’in Mayis 2018 sayisinda yayinlanan bir arastirmaya gore, bu bozukluklar arasinda DEHB yaklasIk yuzde 20 yayginlik oraniyla en yaygin olanidir . TBI alisilmadik bir durum degil ; her yil yaklasIk uc milyon Amerikali bunun icin acil tedavi ariyor.

Erken Dogum veya Dusuk Dogum Agirligi

Bazi arastirmalar, bir bebegin dogum agirligi ne kadar dusukse veya ne kadar erken dogarsa, DEHB gelisme riskinin de o kadar yuksek oldugunu one suruyor. Ocak 2018’de Pediatrics dergisinde yayinlanan 34 calismanin meta-analizi ve incelemesi bunu dogruladi ve dogum agirliginin asiri dusuk oldugu veya dogumun asiri derecede erken gerceklestigi (28 haftadan once) DEHB gelisimi ile daha da guclu bir iliski oldugunu gosterdi.

Diyet ve Davranis Faktorleri

Bir kisinin diyetinde cok fazla seker veya gida katki maddesi bulunmasi ve ekran basinda asiri zaman gecirme (televizyon, akilli telefonlar, tabletler ve bilgisayarlar) DEHB ile iliskilendirilmistir. Ornegin, Ocak 2022’de BMC Pediatrics’te yayinlanan kucuk bir calisma, yuksek seker tuketimi gibi belirli yeme aliskanliklarinin DEHB’li cocuklarda DEHB olmayanlara gore daha yaygin oldugunu one surdu.
Bu faktorler semptomlari etkileyebilir veya siddetlendirebilir ancak arastirmalar bunlarin DEHB’ye neden oldugu yonundeki iddialari desteklemiyor.

DEHB Nasil Teshis Edilir?
Her ne kadar pek cok kisi odagini kaybetse, dikkati dagilsa ve ara sira durtusel davransa da, bu davranislar DEHB’li kisilerde daha siddetli ve daha sIk gorulur. Uygun teshis ve tedavi olmadan bu davranislar, iste, okulda veya evde olsun, yasam kalitelerini olumsuz yonde etkiler.CHADD’ye gore bozuklugu teshis etmek icin kullanilan tek bir DEHB testi yoktur . Diger kosullari dislayan ve birlikte var olan olasi kosullari goz onunde bulunduran dogru bir teshis icin, bir psIkolog, psIkiyatrist , cocuk doktoru veya klinik sosyal hizmet uzmani gibi bir profesyonel tarafindan yapilan kapsamli bir degerlendirme gereklidir.Surec birkac adimdan olusuyor ve CHADD’e gore saglik uzmaniniz tam bir tibbi muayene yapabilir ve ayrintili bir tibbi oyku alabilir, ayrica aile uyeleriyle derinlemesine bir kisisel oyku toplamak icin gorusmeler yapabilir.CHADD’e gore DSM-5, DEHB tanilarinin kisinin durumunun hafiften orta dereceye kadar ciddiyetini icermesini gerektirir, cunku siddet kisinin yasami boyunca degisebilir .

Yetiskinlerde DEHB Teshisi
Yetiskinlerde DEHB iliskilerde, is performansinda ve ozguvende sorunlara neden olabilir. DEHB’li bircok yetiskin buna sahip olduklarini bilmiyor; yalnizca gunluk gorevlerin zorlu oldugunu biliyor olabilirler. Belirtiler zamanla degisebilir. Bazi insanlar semptomlarinin yaslandikca duzeldigini fark ederken, digerleri mucadeleye devam ediyor. Richmond’daki Virginia Commonwealth Universitesi Tip Merkezi’nde emekli eski klinik psIkiyatri profesoru olan PhD Russell Barkley’e gore, DEHB semptomlari, yurutucu islevler adi verilen bir dizi zihinsel yetenekte ortaya cikiyor. Yurutucu islevler beyinde, ister yaratici ister daha rutin olsun, isleri yapmamizi saglayan diger beyin aktivitelerini kontrol eden ve yoneten, cogunlukla on bolgelerdeki bir dizi sureci kapsar; Hedefleri belirlemek ve onlara ulasmak; eylemlerimizin olasi sonuclarini dikkate almak ve davranislarimizi duzenlemek.Diger pek cok kitabin yani sira Dikkat EksIkligi Hiperaktivite Bozukluklari: Teshis ve Tedavi El Kitabi kitabinin yazari Dr. Barkley, bunu oz farkindalik, engelleme veya kendini kisitlama, calisma bellegi (akilda aktif olarak tutmak anlamina gelir) dahil olmak uzere cesitli alanlara ayirir. bir hedefe ulasmak veya bir gorevi tamamlamak icin ne yapmaniz gerektigi), zaman yonetimi, duygusal oz kontrol, oz motivasyon ve planlama veya problem cozme.

DEHB’nin Prognozu

DEHB’nin uzun vadeli prognozu, kisinin ilacla mi , davranis terapisiyle mi, konusma terapisiyle mi yoksa her ikisiyle birden mi tedavi edildigine baglidir. BMC Medicine’de yayinlanan bir meta-analizde arastirmacilar, akademik performans, antisosyal davranis, bagimlilik davranisi ve uyusturucu kullanimi, benlik saygisi ve sosyal islev gibi alanlarda 351’den fazla calismaya bakti. Tedavi edilmeyen DEHB’li kisilerin, DEHB’si olmayan kisilere kiyasla tum kategorilerde daha kotu sonuclara sahip oldugunu buldular. Arastirmacilar , DEHB tedavisinin, tedavi edilmemis DEHB’ye kiyasla daha iyi uzun vadeli sonuclar urettigini, ancak bu durumun genellikle bu rahatsizligi olmayan kisilerin duzeyinde olmadigini buldu. Lancet’te yayinlanan buyuk bir Danimarka arastirmasina gore, dikkat cekicidir ki, DEHB’li kisilerde, bu rahatsizligi olmayan kisilere kiyasla erken olum riski onemli olcude daha yuksektir . Arastirmacilar, erken olumlerin buyuk olcude dogal olmayan nedenlerden, yani kazalardan kaynaklandigini yazdi.

DEHB suresi

Amerikan Cocuk ve Ergen PsIkiyatrisi Akademisi Dergisi’nde yayinlanan arastirmaya gore, kismi remisyondaki yetiskinler de dahil olmak uzere, cocuk tanisi alan yetiskinlerin yuzde 50 ila 60’inda DEHB devam ediyor. Tahminler birkac buyuk, ileriye donuk, uzun vadeli takip calismasina dayanmaktadir, ancak arastirmalarin cogu taniyi ve kalicilik ve iyilesme oranlarini belirlemek icin ayni kriterleri kullanmamaktadir; bu da uzmanlarin bu hastaliga yakalanan kisilerin kesin sayisini belirlemesini zorlastirmaktadir. Kanada Cocuk ve Ergen PsIkiyatrisi Akademisi Dergisi’nde yayinlanan bir makaleye gore iyilesme gostermistir.

DEHB Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tani, Tedavi ve Onleme
DEHB icin Tedavi ve Ilac Secenekleri
DEHB’nin tedavisi yoktur, ancak kapsamli bir tedavi yaklasimi insanlarin semptomlarini yonetmelerine ve gelismelerine yardimci olabilir. DEHB tedavisi genellikle ilac tedavisini, belirli davranis stratejilerini ve odaklanma ve organizasyona yardimci olmayi amaclayan yasam tarzi degisIkliklerini icerir.Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) , DEHB’li 4 ila 6 yas arasi cocuklar icin ilac tedavisinden once ilk basamak tedavi olarak davranis terapisini onermektedir. 6 yas ve uzeri cocuklara ilac tedavisi onerilmektedir.DEHB’yi tedavi etmek icin kullanilan en yaygin ilaclar arasinda uyaricilar, uyarici olmayanlar ve bazen de antidepresanlar bulunur .DEHB’si olan kisiler, davranislari ve sosyal becerileri gelistirmek icin danismanliktan, ozellikle de davranis terapisinden de yararlanabilirler. Ebeveynler ve diger aile uyeleri, sevdiklerini DEHB konusunda desteklemek ve zorluklarin ustesinden gelmek icin stratejiler gelistirmek uzere danismanliga katilabilir.
Ayrica belirli yasam tarzi degisIklikleri ve duzenlemeler DEHB’li kisiler icin daha iyi bir ortam yaratilmasina yardimci olabilir. Bunlar sunlari icerir:

• Rutinler ve programlar
• Evinizin veya calisma alaninizin yeniden duzenlenmesi
• Eldeki gorevlerin fiziksel hatirlaticilari
• Dikkat dagitici unsurlarin ortadan kaldirilmasi

Ilac Secenekleri
Cleveland Clinic’e gore uyaricilar en sIk recete edilen DEHB ilaci turudur . Cleveland Clinic uzmanlari, genellikle DEHB’li kisilerde odaklanmayi gelistirmek ve dikkat dagitici unsurlari engellemek icin kullanilan uyaricilarin, DEHB ilaclarinin en etkili sinifi olarak kabul edildigini ve insanlarin yuzde 70 ila 90’inda semptomlari iyilestirdigini soyluyor.Cleveland Clinic’e gore, uyarici bir ilacla basarili olamayan veya uyarici alamayan kisilerde DEHB icin uyarici olmayan ilaclar kullanilabilir.DEHB ilaclari farkli formulasyonlarda mevcuttur: kisa etkili, orta etkili ve uzun etkili. Cleveland Clinic’e gore bu ilaclarin istah azalmasi, uyku guclugu ve sinirlilik gibi yan etkileri olabilir. Bir doktor DEHB icin hangi ilacin en iyi oldugunu belirleyebilir , olasi yan etkileri tanimlayabilir ve genel olarak DEHB icin ilac tedavisinin artilarini ve eksilerini aciklayabilir.
Tamamlayici ve Butunlestirici Terapiler
Her ne kadar insanlarin DEHB icin denedigi pek cok farkli turde takviye ve diyet olsa da bunlarin cogunun, uzmanlarin bunlari kullanmayi tavsiye edecek yeterli bilimsel kaniti yok. Yeni bir diyet veya takviyeyi denemeden once daima doktorunuza danisin cunku bunlar DEHB ilaclariyla etkilesime girebilir ve istenmeyen yan etkilere veya diger saglik sorunlarina neden olabilir.
AAP’ye gore asagidaki tamamlayici ve butunlestirici tedaviler bilimsel kanitlarla desteklenmemektedir ve DEHB tedavisi icin onerilmemektedir :

• Megavitaminler ve mineral takviyeleri
• Hareket hastaligini onleyici ilac (ic kulagi tedavi etmek icin tasarlanmistir)
• Candida mantar enfeksiyonu tedavisi
• Elektroensefalogram (EEG) biofeedback (beyin dalgasi aktivitesini arttirmaya yonelik egitim)
• Uygulamali kinesiyoloji (kafatasindaki kemiklerin yeniden hizalanmasi amaclanir)
• Seker tuketiminin azaltilmasi
• Optometrik gorme egitimi

DEHB’nin Onlenmesi
Genetigin DEHB icin ana risk faktorlerinden biri oldugu dusunulse de Mayo Clinic’e gore bir cocugun bu bozukluga sahip olma olasiligini azaltabilecek birkac saglik davranisi vardir.
• Hamilelik sirasinda fetusun gelisimine zarar verebilecek her turlu aktiviteden veya maddeden kacinin. Ornekler arasinda alkol, sigara ve eglence amacli uyusturucular yer alir.
• Cocuklar kursunlu boya veya sigara dumani gibi kirleticilerden ve toksinlerden korunmalidir.
• Ekran basinda gecirilen sure ile DEHB arasinda dogrudan bir baglanti kurulmamis olsa da uzmanlar, yasamin ilk bes yilinda televizyon ve video oyunlarinin sinirlandirilmasini oneriyor.

DEHB’nin Komplikasyonlari
Tedavi edilmeyen DEHB, Mayo Clinic uzmanlarina gore cesitli duygusal ve fiziksel komplikasyonlara yol acabilir:
• Zayif benlik saygisi
• Kazalar ve yaralanmalar
• Madde bagimliligi
• Suclu veya riskli davranis
• Akranlariyla etkilesimde zorluk ve iliski zorluklari

Arastirma ve Istatistik: Kimlerde DEHB Var?
DEHB okul cagindaki cocuklarin yaklasIk yuzde 9’unu etkilemektedir. Hastalik Kontrol ve Onleme Merkezlerine (CDC) gore Amerikali erkek cocuklarin yuzde 11,7’sine ve kiz cocuklarinin yuzde 5,7’sine DEHB tanisi konmustur.DEHB erkek cocuklarda daha sIk teshis edilir, ancak arastirmalar bunun kizlarda eksIk tanimlanabilecegini ve yetersiz teshis edilebilecegini gostermektedir.BMC PsIkiyatri dergisinde yayinlanan arastirma, kizlarin daha cok DEHB’nin dikkatsizlik alt tipine sahip oldugunu ve davranislarinin bazen disaridan daha az rahatsiz edici olarak nitelendirilebilecegini kaydetti. CHADD’a gore, bircok kiz cocugunun ve kadinin yetiskin olana kadar dogru taniyi alamamasinin bir nedeni bu olabilir .NIMH’e gore DEHB, Amerika BirlesIk Devletleri’ndeki yetiskinlerin yuzde 4’unden fazlasini etkiliyor . Ancak bu istatistik yalnizca resmi olarak teshis konulan yetiskinleri kapsiyor, yani gercek sayi muhtemelen cok daha yuksek.

ALİNTİ ~

Forum	Bilgilendirme
Powered by vBulletinÂ® Version 3.8.6 Copyright Â©2000 - 2023, Jelsoft Enterprises Ltd. ForumBizim.Com Forum Sahibi: ForumBizim	5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu geregince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)