Parazitik helmintlerle ilgili kuresel veriler, Avrupa dahil dunyanin bircok bolgesini etkileyen ciftlik hayvani hastaliklarindan bahsedilmektedir. Enfeksiyonlari dogurganlik, uretim ve vucut agirligi kaybindaki buyuk ekonomik kayiplarla ilgilidir. Kumulatif sorumlu istatistikler, ciftlik hayvanlarinin % 55’inden fazlasinin bu enfeksiyonlardan muzdarip oldugunu gostermektedir. Avrupa’da hastaliklara neden olurken hayvanlarda uretkenlik, refahta, ardindan insanlarda ve kuresel olarak refah sorunlarinda oldukca onemli kayiplara neden olur. Yillik tahminler karaciger parazitinde yilda 3 milyar ABD dolarina kadar enfeksiyonlarin kayboldugunu gostermektedir. BirlesIk Kralliktaki tahminler, koyun endustrisindeki gastrointestinal (GI) helmintik enfeksiyonlarin yilda 84 milyon £’dan fazla kayip paylastigini gostermektedir.
Ciftlik Hayvanlarinda Helmint AsilariBu enfeksiyonlar geleneksel olarak cesitli antelmintik ilaclarin uygulanmasiyla kontrol edilir. Bir uygulama, bu ilaclara karsi direncin gelismesiyle sonuclanmistir. Ozellikle Yeni Zelanda, Avustralya ve Brezilya’da koyun ciftciligi icin son belgeler, coklu ilac direncinin (MDR) dunya capinda cok ayrintili bir fenomen oldugunu ve yukselme egilimi gosterdigini gostermistir ve bu asilarin gelistirilmesi 50 yil kadar once baslamistir. Cogu helmint bileseninin formule edilmesi ve bunlarin uygulanmasi, kurtlarin parazitlerin yasam dongusu sirasinda dinamik morfolojik ve antijenik degisIklikleri etkin bir sekilde kesintiye ugrattigini ve kontrol araci olarak kullanilabilecegini gostermistir. Bircok helmint, halihazirda ayrintili olarak tartisilan cok karmasIk kacamak bagisIklik mekanizmasini paylasir. Solucanlarin bu kalitesi, bilim insanlarinin etkili asi adaylari gelistirmek icin ilerlemelerini cok zorlastirir.
Ciftlik hayvanlarinda antelmintik asilar gelistirmeye yonelik bircok caba, sinirli bir basari ile yillar once baslamistir. Ayrintili olarak belirtildigi gibi, solucanlarin zor davranisi, helmintik olgunlasmanin tum asamalarinda yeterli ve uzun sureli koruma saglamaz. Asilar, hayvan sagligini, refahini ve hayvan enfeksiyonunun kontrolunu iyilestirmede cok sayida fayda saglar. Asi kullanimi ayrica akarisitlere, antibiyotiklere ve antelmintik tibbi solusyonlara karsi direnci de ele alir. Gunumuzde, asiyi etkili bir sekilde gelistirmek icin zayiflatilmis ve gizli antijen olarak iki strateji olma egilimindedir.

Zayiflatilmis Asilar
Zayiflatilmis asilar, olgun yetiskin solucanlarin gelisimini engelleyen L3 larva evresinin isinlanmasindan sonra gelistirilir ve kullanilir. Bu koruma, iki deneysel dozla in vitro % 98’e kadar ulasabilir. Dictyocaulus filaria larvasi icin zayiflatilmis larva Dictyocaulus filaria (koyun akciger kurdu) adi DIFIL 1981’den beri Hindistan’da etkin bir sekilde kullanilmaktadir. Ayrica diger asilari gelistirmek icin benzer yaklasimlar kullanilir.

Gizli Antijen Asilari
Solucan bagirsaginin bir parcasi olan helmintik rekombinant integral membran proteinleri, her kullanildiginda yuksek derecede immun tanima ve tip 1 ve tip 2 immun yanitlara neden olur. Bu asilarda gelismis dogal ve uyarlanabilir modeller, tip 2 bagisIklik tepkisi kolu araciligiyla T H2 hucrelerinin mantiksal hedeflenmesini onerir. Bu tipler, helmint enfeksiyonlarina karsi ileride yapilacak asilar olabilir.

Asi Olarak Helmint Bilesenleri
Cesitli helmintlerin hucre disi vezikulleri (EV’ler), farkli enfekte organizma turleri tarafindan gevsek olan heterojen tipte membran vezikulleridir. EV’ler, ayrintili olarak aciklandigi gibi, proteinler, lipidler, galektinler ve glikanlar icin transkriptomik mesajlarin karmasIk karisimini icerir. EV’ler, mense hucre, molekuler icerik, fonksiyon, fiziksel ozellikler, spesifik protein belirtecleri ve izolasyon tekniklerine gore bolunmus uc kategoriye ayrilir. Bosaltici salgi molekullerinin ve EV’lerin immunomodulator etkileri, hem parazit solucanini hem de konakcidaki etkileri etkiler.
Ciftlik Hayvanlarinda Helmint AsilariBu molekuller uzerine yapilan calismalar, bu cozulmemis sorunun olusum, paketleme, kargo tasimaciligi, etkilesim mekanizmasi ve fonksiyonel spektrum, molekullerin yanasmasi ve fuzyon oldugunu gostermektedir. Etkili helmint asilari nadiren genis zit teknolojilerle gelistirilir. Koyunlar uzerinde yapilan erken bagisIklama deneylerini takiben, asi formulasyonu olarak islev goren cesitli antijenleri serbest birakan cok cesitli karisim surecleri oldugunu gostermistir. Bu ham uygulama yontemleri, induklenmis kismi koruyucu bagisIklik saglamistir. Haemonchus contortus antijenisitesine ait H11 proteininin bir ornegi, dogal ve rekombinant proteinlerin farkli aktivitesini gosterir. Helmint kontrolune iliskin yeni vizyon, 2030 yilina kadar helmint arastirmalarina yeni teknoloji asilamasi getirmek icin formule edilmistir. Surdurulebilir hedefler vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Kuresel teshis araclarinda ilerleme,
• Yenilikci asi kontrolu ve yetistirme metodolojileri,
• Yeni bilesIklerle antelmintik,
• Entegre gelecek kontrolunde rasyonalizasyon,
Bugun veteriner dukkanlarinda cok az sayida helmintik kurt asisi bulunmaktadir. Bunlar arasinda sigir akciger kurdu (Dictyocaulus viviparus) asisi (Bovilis ® Huskvac, MSD Hayvan Sagligi) icin nematod asilari, koyunlarda berberin kutup kurdu (Haemonchus contortus) asisi (Barbervax ®, Wormvax Australia Pty Ltd.). Bilim adamlari, cesitli helmint turlerine karsi asilar (deneysel asama) gelistirmek icin cok calismaktadirlar ve bunlar asagidaki gibidir:
• Teladorsagia circumcincta koyunlarda,
• Ostertagia astertagi ve Cooperia oncophora’ya sigirlarda
• Fasciola hepatica ruminantlarda.
Bu umit verici denemeler verimli, daha genis kapsamli helmint asilari saglarsa, gelecekte rafa kaldirilmalidir. Cestodes’te, gevis getiren hayvanlarda Echinococcus granulosus (Providean HidatilEG95 ® , Tecnovax) ve domuzlarda Taenia solium (Cysvax ®) icin iki rekombinant asi mevcuttur. Proteomikler ve glikomikler alanindaki hizli ilerleme, yakin gelecekte 2030’a kadar giderek daha fazla sentetik asinin cozulecegi goruluyor.

Ciftlik Hayvanlarinda Helmint AsilariMukozal Asi Adjuvanlari
Solucanlar tarafindan uretilen zayif immunojenite ve kacinma fenomenine sahip cift ucu keskin kilic varligidir. Adjuvanlar olarak bilinen cok sayida immunomodulator tamamlayici molekul, PAMP’ler ve DAMP’ler araciligiyla antijenik islemeyi, tanimayi, antijen sunumunu (APC) ve immun hucre aktivasyonunu gelistirmeye calisilir. Bu tamamlayici malzeme taramasi iki sinifa ayrilir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Lipozomlar, nanojeller, su icinde yag emulsiyonlari yoluyla asinin verilmesini kolaylastiran adjuvanlar
• Toll benzeri dahil hucre ici reseptorlere baglanan molekulleri iceren bagisIklik sistemini uyaran virozomlar reseptorler (TLR’ler), Nod benzeri reseptorler ve RIG-I benzeri reseptorler ve sitozolik DNA sensorleri.