Sindirim sistemi, yiyecekleri sindirmek icin yemekten sonra daha fazla kan akisina ihtiyac duyar. Bu, karin bolgesindeki kan damarlarinin genislemesi ve buradaki kan basincinin hafifce yukselmesi ile saglanir. Karin bolgesindeki kan basincinin yukselmesi, vucudun geri kalaninda kan basincinin dusmesine neden olabilir. Bu durum vucudun normal isleyisini bozabilir ve ciddi sonuclara yol acabilir. Bunu onlemek icin, vucudun diger bolgelerindeki kan damarlari yemekten sonra daralir veya buzusur, boylece bu bolgelerdeki kan basincini artirir ve yeterli kan akisini saglar. Bu nedenle yemekten sonra kalp atisi ve kan basinci hafifce yukselir. Kan basincindaki bu zamaninda gerceklesen degisimin yani sira ilgili kan damarlarinin genislemesi ve daralmasi otonom sinir sistemi tarafindan duzenlenir. Bununla birlikte, bazi insanlarda, yemekten sonra vucudun geri kalan kismindaki kan damarlarinin daralmasi etkili bir sekilde gerceklesmez ve boylece teknik olarak postprandiyal hipotansiyon veya PPH olarak adlandirilan kan basincinda bir dususe neden olur. Sistolik ve diyastolik basinclar 90-60 mm Hg’nin altina dustugunde kan basincinin dusuk oldugu kabul edilir.

Postprandiyal (Yemek Sonrasi)Hipotansiyon Nedir? Onlemek Icin Neler Yapilabilir?
Belirtiler ve Komplikasyonlar
Bas donmesi ve sersemlik: Bu, yemekten 30-60 dakika once herhangi bir zamanda ortaya cikabilir. Kisi oturur pozisyondan aniden ayaga kalktiginda (ortostatik hipotansiyon olarak adlandirilir) veya baska bir sekilde meydana gelebilir.
Bayilma: Tibbi olarak senkop olarak adlandirilir.
Mide bulantisi ve kusma: Bazi insanlar mide bulantisi veya kusma yasayabilir ve bunu yanlis bir sekilde gida zehirlenmesine baglayabilir.
Gogus agrisi: Bazi insanlar anjina veya gogus agrisi yasayabilir.
Gorme sorunlari: Bulanik gorme veya goz kararmasi gibi sorunlar gorulebilir.
Kafa karisIkligi: Kisiler kafasi karismis hissedebilir.
Kucuk inmeler: Gecici iskemik ataklar olarak adlandirilan kucuk felcler (inmeler) yasanabilir.
Soka girme veya organ yetmezligi: Postprandiyal hipotansiyondan kaynaklanan komplikasyonlar arasinda vucudun soka girmesi ve/veya organ yetmezligi/yetersizlikleri yer alir. Ayrica, bas donmesi nedeniyle yere dusmek kirik ve yaralanma riskini artirir.

Nedenleri ve Risk Faktorleri
Postprandiyal hipotansiyonun birden fazla nedeni olabilir.
Genetik yatkinlik
Bazi insanlar genetik olarak yemek sonrasi hipotansiyona yatkindir. Kan basinci dususlerini uygun sekilde telafi etme yeteneklerini etkileyen genleri miras alan kisilerde yemek yedikten sonra bas donmesi gelisebilir.
Kan basinci degisIkliklerini algilayan sinirlerde hasar
Bazi kisilerde felc (inme), kaza veya baska bir travmanin onemli sinirlere veya kan basinci sensorlerine zarar vermesi sonrasinda kan basinci dusebilir ve yemek yedikten sonra bas donmesi ortaya cikabilir. Diyabet ve parkinson hastaligi, postprandiyal hipotansiyona neden olabilecek sinir hastaliklarina neden olan iki durumdur. Oto-immun bir hastalik olan parkinson, otonom sinir sisteminin duzgun isleyisini etkiler ve bunun sonucunda yemek sonrasinda tansiyon duser.
Kan sekeri
Eger kisi yuksek karbonhidratli bir ogun tuketmisse, kan sekerinin ve dolayisiyla insulinin ani yukselisinin otonom sinir sisteminin calismasina mudahale ettigi bilinmektedir. Ayni nedenden oturu, seker hastalari (diyabetliler) seker hastasi olmayanlara gore daha fazla postprandiyal hipotansiyon riski altindadir.
Yasa bagli degisIklikler
Postprandiyal hipotansiyon genclere gore 65 yas ustu insanlari etkilediginden yas en buyuk risk faktorudur. Yasa bagli degisIklikler vucudun kan basincindaki ani degisIklikleri tespit etme ve bunlara hizli tepki verme yetenegini etkiler. Bunun baslica nedeni, atardamarlari sertlestiren, gerektiginde daralmasini ve gevsemesini zorlastiran yuksek tansiyondur. Yuksek tansiyonu (hipertansiyonu) olan yasli kisilerde yemek kaynakli kan basinci dususlerinin sIkligi artar. Cok yasli depresif hastalarda postprandiyal hipotansiyon da oldukca yaygindir. Hastanelerde ve bakimevlerinde kalan populasyonda, yasli kisilerde postprandiyal hipotansiyon gorulme sIkligi ek hastaliklarin daha sIk gorulmesi ve kan basincinin duzenlenmesi uzerinde etkili olabilecek ilac sayisinin artmasi nedeniyle toplumdakinden daha yuksektir. Huzurevi sakinlerinin neredeyse tamami yemek sonrasi hipotansiyon yasamaktadir. Bu sakinlerin neredeyse %40’inda sistolik kan basinci, yemekten sonraki 75 dakika icinde 20 mmHg’den fazla duser.
Yuksek kan basinci (hipertansiyon)
Kan basinci surekli yuksek olan kisiler postprandiyal hipotansiyon acisindan yuksek risk altindadir. Bunun nedeni, surekli yuksek kan basincinin arterleri sertlestirmesi, kalp fonksiyonlarinin bozulmasi ve sonuc olarak vucudun farkli bolgelerindeki kan damarlarinin genislemesi ve daralmasinin verimli bir sekilde gerceklesmemesidir. Otonom sinir sistemindeki kan basinci sensorleri hassasiyetlerini kaybederek sonunda postprandiyal hipotansiyonu tetikler.
Bazi ilaclar
Bazi ilaclar kalbin ve kan damarlarinin kan basincindaki dususlere yanit verme yetenegini kisitlayabilir. Ornegin, bazi diuretikler, alfa blokerler, beta blokerler, parkinson hastaligini tedavi etmek icin kullanilan ilaclar, bazi antidepresanlar ve erektil disfonksiyonu tedavi etmek icin kullanilan ilaclar kan basincinin dusmesini tetikleyebilir.

Postprandiyal (Yemek Sonrasi)Hipotansiyon Nedir? Onlemek Icin Neler Yapilabilir?
Tetikleyici besinler
Migrene ( siddetli bas agrisina) neden olan bazi gidalar yemekten sonra bas donmesini tetikleyebilir. Bu bir postprandiyal hipotansiyon vakasi olabilir veya olmayabilir. Tetikleyici gidalara alkol, kuruyemisler, sut urunleri, cikolata, salamura gidalar ve monosodyum glutamat iceren gidalar dahildir.

Onleyici Tedbirler
Yemek sonrasi hipotansiyon nedeniyle yemek yedikten sonra bas donmesi yasayan kisiler, bas donmesine neden olan kan basinci dususlerini en aza indirmeye yardimci olmak ve bas donmesi nedeniyle dusme olasiligini azaltmak icin asagidakiler gibi bazi basit onlemler alabilirler:
Beslenmede tam tahillar
Basit karbonhidratlar daha hizli sindirilir, bu nedenle emilmeleri icin daha fazla kan akisi yonlendirilir. Tam tahillar ve bol miktarda meyve, sebze lif acisindan zengindir, sindirimi ve emilimi yavaslatir, boylece genellikle rafine gidalar tuketildiginde meydana gelen yemekten sonra kan sekerinin aniden yukselmesini onler.
Kucuk ogunler
Bir ogun ne kadar buyuk olursa, kan akisi sindirim icin o kadar fazla yonlendirilir ve kan basinci dususu muhtemelen o kadar buyuk olur. Daha sIk fakat her oturusta daha az yemek yemek kan basincindaki dususu azaltabilir
Yemeklerden once su
Yemeklerden yaklasIk 15-20 dakika once icilen 1 ila 1,5 bardak su, kan hacmini gecici olarak artirir, boylece kan basinci dususlerine karsi koruma saglar.
Yemeklerden once kafein
Yemeklerden 30 dakika ila bir saat once kahve icmek de kan basincinin dusmesini onleyebilir. Ancak, farkli insanlarin kafeine farkli tepkiler verdigi ve bazi insanlarda kafeinin kendisinin bas donmesine neden olabilecegi unutulmamalidir.
Yemekten sonra daha az aktivite
Yemek sonrasi sistolik kan basincindaki dususun zamanlamasi kisiden kisiye degisir. Yemek sonrasi hipotansiyonu tespit etmek icin kan basincini olcme suresi en az 90 dakika olmalidir. Kan basincinda belirgin postprandiyal dususler yemekten hemen sonra gorulebilir ve hastalarin yaklasIk %15’inde kan basincinda yemekten 15 dakika sonra en dusuk seviyeye ulasir. Hastalarin %70’inde yemek sonrasi kan basinci genellikle 30-60 dakika icinde en dusuk seviyeye ulasir. Ancak hastalarin geri kalan %15’inde sistolik kan basincindaki dususler yemekten 75 dakika sonra bile belirgindir. Bu nedenle yemeklerden sonraki bir saat icinde oturmak veya uzanmak bas donmesini azaltmanin ve dusmeleri onlemenin etkili bir yoludur. Oturma pozisyonundan kalkmak gerekiyorsa bu aniden degil, yavasca yapilmalidir.
Genelde aktif olmak
Yemek sonrasi saatler disinda genel olarak aktif olmak, ornegin yuruyus yapmak kalp sagligini yonetmeye yardimci olur ve otonom sinir sistemini iyi durumda tutar.
Alkolden kacinmak
Yemeklerden once veya yemek sirasinda alkolden, ayrica ilave tuz bakimindan zengin yiyeceklerden kacinilmalidir.

Teshis
Postprandiyal hipotansiyon sorununda teshis icin asagidakilerden birine veya tumune ihtiyac duyulabilir:
*Dususlerin boyutunun not edilmesi icin belirli bir sure boyunca yemeklerden once ve sonra kan basincinin takip edilmesi gerekebilir.
*Anemi veya dusuk kan sekerini kontrol etmek icin kan testi yapilabilir.
*Kalp ritmi sorunlari veya aritmi olup olmadigina bakmak icin elektrokardiyografi (EKG) cekimi istenebilir.
*Kalbin yapisini ve islevini degerlendirmek icin bir ekokardiyografi (EKO) cekimi istenebilir.

Tedavi
Bugun itibariyle kalici veya %100 tedavi yoktur ancak yemek sonrasi hipotansiyona bagli bas donmesini azaltmak icin bazi ilaclar ve takviyeler denenmistir. Bunlar arasinda kafein, guar zamki (suda cozunebilen bir lif), akarboz (karbonhidratlarin sindirimini yavaslatan bir diyabet ilaci), midodrin (tansiyon yukseltici) ve digerleri yer alir. Ancak bunlarin hicbiri klinik calismalarda iyi performans gostermemistir ve bu tedavilerin yan etkileri bazen yemek sonrasi hipotansiyondan daha kotu olabiliyor. Yemek yedikten sonra kendini iyi hissetmeyen ve bu durumu sIk yasayan kisiler mutlaka bir doktora gitmelidir. Doktor, yapilan bazi arastirmalar sonucunda nedenleri ortaya cikarabilir ve rahatlama konusunda hastaya yardimci olabilir. Bazi ilaclar recete edilse bile bunlar sadece durumu en aza indirmeye yoneliktir. Ornegin, doktor yemekten once nonsteroid (steroid olmayan) antienflamatuar ilaclar (NSAID’ler) onerebilir. Bu ilaclar tuzu tutar ve kan basincini yuksek tutmaya yardimci olur.

Ozet
Postprandiyal hipotansiyon yasli populasyonda, ileri yastaki hastalarda sIk gorulen bir durumdur ve senkopun (bayilma) onemli ancak yeterince bilinmeyen bir nedenidir. Risk altindaki diger populasyonlar arasinda parkinson hastaligi ve otonomik yetmezligi olanlar yer almaktadir. Mekanizma tam olarak anlasilamamistir ancak yemege karsi korelmis sempatik tepkiye ikincil oldugu gorulmektedir. Bu hastaliga iliskin artan farkindalik yasam kalitesinin iyilesmesini, dusme ve yaralanmalarin azalmasini ve gereksiz testlerin onlenmesini saglayabilir. Tani, ayaktan kan basinci takibi ve hastanin semptomlarina dayanilarak konulabilir. Yemekten once su aliminin arttirilmasi veya gunde 3 buyuk ogun yerine 6 kucuk ogune gecilmesi gibi yasam tarzi degisIklikleri etkili tedavi secenekleri olabilir.