[CeReN]

Bas donmesi genellikle kisiler cok uzun sure yemek yemedigi zaman ortaya cikar. Kan sekeri dustugunde kisiler kendini sersemlemis, yorgun ve keyifsiz hissedebilir. Bu, vucudun tekrar yakit alma zamaninin geldigini bildirme seklidir ve yemek yiyince belirtiler ortadan kalkar. Daha az gorulse de yemek yedikten sonra da bas donmesi meydana gelebilir, bu durumu anlamlandirmak biraz kafa karistirici olabilir.
Bu makale, yemekten sonra hissedilen bas donmesinin nedenlerini, bunlari tedavi etme ve onleme yollarini ele almaktadir.

Yemek Sonrasi Neden Bas Donmesi Yasanir? Sebepleri ve Cozumleri Nelerdir?
Yemekten Sonra Bas Donmesinin Sebepleri
Birkac farkli durum yemek yedikten sonra bas donmesine neden olabilir. Bazi insanlar icin bas donmesi, ortostatik hipotansiyon olarak bilinen bir durum olan, oturduktan sonra cok hizli ayaga kalkmak nedeniyle kan basincindaki ani bir dususten kaynaklanabilir. Yeme ile ilgili bazi nedenler arasinda yemek sonrasi kan sekeri veya tansiyonun dusmesi, bazi diyabet ilaclarinin etkileri, bazi gida alerjileri veya intoleranslari ve asit reflu sorunu yer alir.

Hipoglisemi (Dusuk Kan Sekeri)
Diyabetik olmayan hipoglisemi (nondiyabetik hipoglisemi), diyabeti olmayan kisilerde kan sekerindeki ani dusus nedeniyle yemek yedikten sonra bas donmesine neden olabilen nadir bir durumdur. Tipik olarak yemekten sonra kan sekeri seviyeleri artar ancak kisi yemek yedikten iki ila bes saat sonra kan sekeri dusuklugu yasarsa buna reaktif hipoglisemi denir. Bu, yuksek karbonhidratli gidalar tuketildikten sonra bas donmesine neden olabilen, diyabetik olmayan bir hipoglisemi turudur. Hipoglisemi (dusuk kan sekeri) bas donmesine neden olur cunku beynin duzgun calismasi icin belirli bir miktarda sekere ihtiyaci vardir. Kanda dolasan seker turu olan glikoz, beynin kullanabilecegi tek enerji kaynagidir. Beyin yakit olmadan iyi calismaz, bu nedenle hipoglisemi, glikoz seviyeleri normale donmezse bayilmaya ve hatta komaya ve olume kadar ilerleyebilen bas donmesine neden olur. Reaktif (veya postprandiyal) hipoglisemi, vucudun yemek yemeye yanit olarak cok fazla insulin urettigi ve bunun sonucunda kan sekerinin cok dusmesine neden oldugu durumlarda ortaya cikar. Insulin, glikozun hucrelere girmesine izin vererek kan sekeri seviyelerini dusurmekten ve hucrelerin calismasi icin enerji saglamaktan sorumlu bir hormondur. Cok fazla insulin uretildiginde kandan cok fazla glikoz uzaklastirilabilir, bu da hipoglisemi ve kan sekerinde cok hizli bir dusus varsa bas donmesi ile sonuclanabilir. Kafa karisIkligi, bas donmesi, bayilma hissi, bas agrisi, titreme, kaygi veya sinirlilik, ani yorgunluk ve halsizlik, uykulu hissetme, terleme, hizli veya duzensiz kalp atisi ve aclik hissi diyabetik olmayan hipoglisemi ile iliskili semptomlardir.
Pre-diyabetli kisiler (gizli sekeri veya bozulmus aclik glikozu olanlar) reaktif hipoglisemiye daha yatkindir. Bunun nedeni, kan sekerini duzenlemeye yardimci olan dogru miktarda insulini uretmekte zorluk yasamalaridir. Mide ameliyati (obezite nedeniyle yapilan gastrik bypass veya ulser ameliyati gibi) yemekten sonra asiri insulin uretimine yol acan metabolik degisIkliklere neden oldugundan kan sekerinin dusmesine de yol acabilir. Yuksek karbonhidratli yemekler yiyenlerde, insulin dozunun ayarlanmasi gereken seker hastalarinda, yiyeceklerin uygun sekilde sindirilmesini engelleyen bazi nadir genetik bozukluklari olan kisilerde de reaktif hipoglisemi ortaya cikabilir.
Reaktif hipogliseminin kesin nedeni her zaman bulunamaz. Yemek yedikten sonra basi donen kisiler degerlendirme icin bir doktora basvurmalidir. Spesifik bir tedavisi olmamakla birlikte, altta yatan nedenin belirlenmesi onemlidir. Hastalar ameliyatla ve ilacla tedavi edilebilir ancak tedavi edilemeyen durumlarda hastalar hipoglisemi riskini onlemek icin diyet degisIklikleri yapabilir. Doktor, yemek yedikten sonra duzenli olarak hastalarin kan sekerlerinin kontrol edilmesini, kan sekerinin dusuk olmasi durumunda bir atistirmalik ya da ara ogun eklenmesini, rafine seker aliminin azaltilmasini ve alkol aliminin sinirlandirilmasini onermektedir.

Bazi Ilaclar
Bazi ilaclarin bas donmesine (genellikle sersemlik veya denge bozuklugu seklinde) neden oldugu iyi bilinmektedir ve bu ilaclarin cogu yemeklerle birlikte alinir. Anti-depresanlar ve duygu durum dengeleyiciler, tansiyon ilaclari, kalp ilaclari (ozellikle anti-aritmikler), diuretikler, sakinlestiriciler, kas gevseticiler, agri kesiciler, antibiyotikler ve nitrogliserin bu tur ilaclar arasindadir. Cok fazla insulin enjekte etmek (veya dogrudan kas icine enjekte etmek), insulin veya diger diyabet ilaclarini aldiktan sonra yeterli miktarda karbonhidrat yememek gibi durumlarda da yemekten sonra kan sekerinin dusmesi ve bas donmesi ortaya cikabilir. Yemek yedikten sonra bas donmesi yasayan ve yemekle birlikte ilac alan herkes, bunun nedeni olarak ilaclarini arastirmalidir. Baska nedenler olsa bile, ilaclar bas donmesini daha da kotulestirebilir. Bas donmesine neden olabilecek ilaclarin cogunun uzerinde bir uyari etiketi vardir, ancak ilaclari receteyi yazan kisi veya bir eczaci ile gozden gecirmek akillica bir onlem olabilir.

Yemek Sonrasi Neden Bas Donmesi Yasanir? Sebepleri ve Cozumleri Nelerdir?
Postprandial (Yemek Sonrasi) Hipotansiyon
Postprandiyal, yemek yedikten sonraki sure icin kullanilan tibbi bir terimdir. Postprandiyal hipotansiyon (yemek sonrasi dusuk tansiyon) yemekten sonra bas donmesinin yaygin bir nedenidir ve yasli yetiskinlerin yaklasIk ucte birini etkileyen bir durumdur, ani bas donmesi dusmelere neden olur. Postprandiyal hipotansiyon, vucuttaki kanin yiyecekleri sindirmek icin mideye ve bagirsaklara akmasi, bunun sonucunda beyne ve vucudun diger bolgelerine kan akisinin azalmasi nedeniyle olusur. Bunun baslica nedeni, arterleri sertlestiren ve gerektiginde daralmasini ve gevsemesini zorlastiran hipertansiyon ya da yuksek kan basincidir. Bu faktorlerin hepsi yemekten sonra bas donmesine (genellikle sersemleme seklindedir ) neden olabilir, hatta kisi beyne giden kan akisini yeniden saglamak icin oturmaz veya uzanmazsa bayilmaya kadar ilerleyebilir. Yemek sonrasi ortaya cikan hipotansiyon (postprandiyal hipotansiyon) belirtileri aniden gelisebilir. Bas donmesine ek olarak anjina (gogus agrisi), bilinc bulanikligi, bayilma hissi, ani halsizlik, bulanti, isitme degisIklikleri, gormede degisIklik(ani kararma veya tunel benzeri bir gorus) gibi belirtiler de gorulebilir.
Yaslanma, bazi ilaclar (diuretikler ve beta blokerler gibi), otonom sinir sistemi bozukluklari ve Parkinson hastaligi gibi hastaliklar dahil olmak uzere postprandiyal hipotansiyona katkida bulunabilecek cesitli faktorler bulunmaktadir. Postprandiyal hipotansiyon gecici bir durumdur, ancak kan basinci cok duserse kotu sonuclar dogurabilir. En zararli yan etkisi bayilmadir. Agir vakalarda beyne giden kan akisinin azalmasi ani kucuk bir inmeye veya gecici iskemik ataga neden olabilir.
Henuz bir tedavi bulunamamistir ancak beslenme ve yasam tarzi degisIklikleri postprandiyal hipotansiyon gorulme sIkligini azaltmaya yardimci olabilir. Uzmanlarin onerilerinden bazilari sunlardir:
1-Yemek oncesi su icmek
Ozellikle yemeklerden 30 dakika once en az 1 bardak su icilmelidir. Su icmek vucuttaki kan hacmini artirabilir ve dusuk tansiyon riskini azaltabilir.
2-Porsiyon boyutuna dikkat etmek
Yemekler daha kucuk porsiyonlar seklinde olmalidir. Buyuk ogunler, kucuk ogunlere gore postprandiyal hipotansiyonu daha fazla tetikleyebilir. Vucudun buyuk bir ogunu sindirmesi icin cok fazla enerji ve kan akisi kullanmasi gerekir, bu nedenle daha kucuk ogunler yemek, yemekten sonra ortaya cikan bas donmesini azaltir. Bu tur komplikasyonlari onlemek icin gunde uc buyuk ogunden 6-7 kucuk ogune (her uc saatte bir) gecilmesi denenebilir.
3-Oturmak veya uzanmak
Yemek yedikten sonra cok sIk bas donmesi yasayanlar yemek sonrasi hipotansiyonla basa cikmak icin yemekten sonra bir sure oturmayi veya uzanmayi denemelidir. Yemekten sonraki 1 saat icinde oturulmali ve aniden ayaga kalkmaktan kacinilmalidir cunku bu, yemekten sonra bas donmesinin kolay oldugu donemdir.

Dengeli beslenme
Tum gerekli besinleri iceren dengeli bir beslenme onemlidir. Saglikli karbonhidrat, yeterli miktarda protein, yag ve lif orani yuksek gidalar beslenmeye dahil edilmeli, tahillar, meyveler ve sebzeler gibi sindirimi uzun suren yiyecekler tercih edilmelidir. Hastalar seker ve rafine karbonhidrat orani yuksek gidalari (beyaz ekmek, beyaz pirinc ve patates gibi) sinirlandirmalidir cunku vucut bu gidalari cok hizli bir sekilde sindirir ve yemekten yedikten sonra hipotansiyon riskini artirir.
Yemek sonrasi tansiyon dusuklugu sorunuyla basa cikabilmek icin uzmanlarin onerdigi bu ipuclari denenebilir fakat yine de emin olmak icin bir doktora danisilmalidir.
Ortostatik Hipotansiyon
Pek cok insan, ara sira da olsa, ayaga ilk kalktiklarinda bas donmesi ile kendini gosteren Postural hipotansiyon adiyla da bilinen ortostatik hipotansiyon durumunu yasar. Bu tur bas donmesi genellikle sersemlik seklinde olmakla birlikte vertigo da gorulebilir. Cok hizli ayaga kalkmak gibi ani pozisyon degisIkligi beyne giden kan akisinda gecici bir azalmaya neden olarak bas donmesine yol acabilir. Otururken buyuk bacak ve kalca kaslari sandalyeye bastirilir, boylece kaslar ve kan damarlari bacak kaslarinin kullanildigi zamana kiyasla cok fazla kan tutmaz. Ayrica oturmak ve bacak kaslarinin vucudu desteklemek ve yurumek icin kullanilmadigi icin kaslarin oksijen ve glikoz ihtiyaci cok dusuktur, bu nedenle hareketsiz, aktif olmayan bacaklara cok fazla kan gonderilmez. Ayaga kalkildigi zaman tum bunlar aniden degisir. Ayaga kalkar kalkmaz, bacak ve kalca kaslari uzerindeki tum baski kalkar, boylece kaslar ve kan damarlari aniden kanla dolar. Ayrica, kaslar artik ayakta durmak ve yurumek icin kullanildigindan, vucut kullanimi desteklemek icin bacaklara daha fazla kan yonlendirir. Genel sonuc, buyuk bir kan rezervinin beynin tersi yonunde bacaklara yonlendirilmesi ve beynin gecici olarak yeterli kan akisindan mahrum kalmasidir. Bu etki, son yemegin kani genel dolasimdan sindirim sistemine yonlendirmesi ve beyne yetersiz kan akisini daha da karmasIk hale getirmesi nedeniyle daha da kotulesir. Ardindan gelen bas donmesi, kalp ve kan damarlari bunu telafi ederken cok kisa surebilir ya da kardiyovaskuler fonksiyon bozuklugu olan kisilerde daha uzun surebilir.

Beslenmeyle Ilgili Nedenler
Bazen gida secimleri ve insanlarin belirli gidalara karsi hassasiyetleri, yemek yedikten sonra bas donmesine (gecici veya kronik) neden olabilir. Yaygin nedenlerden bazilari sunlardir:
Alkol: Merkezi sinir sistemi icin bir depresan olan alkol beyni yavaslatmaktan sorumlu olan beyin kimyasalinin (norotransmiter “GABA”) etkilerini artirarak beynin islevini yavaslatir. Bu nedenle yemekle birlikte sarap veya diger alkollu icecekleri alan kisiler daha sonra bas donmesi hissedebilir. Ayrica alkol, yemek sonrasi hipoglisemi ve migreni de tetikleyebilir ki bunlar da yemek sonrasi bas donmesinin nedenlerindendir.
Migren tetikleyiciler: Belirli yiyecekleri yemek migrenle iliskilendirilmistir ve migrenin belirtilerinden biri de bas donmesidir. Kirmizi sarap, cikolata, peynir dahil sut urunleri, soya ve soya urunleri, nitrit orani yuksek islenmis et, aspartam, MSG (monosodyum glutamat) iceren gidalar, cikolata, fermente gidalar, tuz icerigi yuksek besinler, kuruyemisler, kahve gibi kafeinli icecekler, gazli icecekler en yaygin gida tetikleyicilerdir.
Kafein: Kafein bir uyaricidir ve kalp atis hizini artirir. Kafeine duyarlilik kisiden kisiye degisir. Gecmisinde kalp problemleri olan kisiler ve yaslilar kalp atis hizindaki bu degisIklikleri tolere edemeyebilir, bu da bas donmesine neden olabilir. Vertigo veya Meniere hastaligi gibi rahatsizliklari olan bazi kisiler kahve dahil yukarida siralanan yiyecekleri yedikten sonra daha siddetli bas donmesi yasayabilir.
Tuzlu gidalar: Kronik vertigosu, Meniere hastaligi olan kisilerde tuz icerigi yuksek gidalar bas donmesini tetikleyebilir veya kotulestirebilir. Bunun nedeni muhtemelen tuz alimini takiben artan kan hacmi nedeniyle ic kulaktaki asiri sivi icerigidir.
Gida Alerjisi: Gida alerjisi olan bir kisi, tetikleyici bir gidayla temas ettiginde, gidayi aldiktan birkac dakika ila iki saat sonra bas donmesi ve diger semptomlari yasayabilir. Agizda karincalanma veya kasinti, burun tikanikligi, karin agrisi, ishal, mide bulantisi ya da kusma, bas donmesi veya kendinden gecme hissi ve bayilma gida alerjisinin belirtileri arasindadir. Bir gida alerjisi dokuntu veya kurdesen, hizli veya duzensiz kalp atisi, hirilti, nefes darligi ve yuz, dudak, dil veya bogazda sisme ile birlikte bas donmesine neden oldugunda derhal 112’nin aranmasi gerekir. Bunlar, anafilaksi olarak bilinen potansiyel olarak yasami tehdit eden, tum vucut alerjisinin belirtileridir.
Gida Intoleransi: Gida intoleranslari da yemekten sonra bas donmesine neden olabilir. Ornegin, sinirli kanitlar laktoz intoleransini bas donmesi ve sarhosluk hissi ile iliskilendirmektedir.

Asit Reflu
Midedeki asit bogaza ve agza dogru ilerlediginde mide eksimesi, gogus agrisi ve oksuruk gibi cesitli semptomlar gorulebilir. Bazi kisilerde asit reflusu, bogazdan kulaga uzanan ostaki borusundan yukariya dogru ilerleyerek ic kulaga bile ulasabilir. Bu durum vertigoya, bas donmesine neden olabilir. Bazi gidalarin, genellikle yedikten cok kisa bir sure sonra asit reflusune neden oldugu veya kotulestirdigi iyi bilinmektedir. Baharatli yiyecekler, alkol, kafein iceren icecekler ve domates soslari bu gidalar arasindadir.

Nasil Teshis Edilir?
Kucuk bas donmesi ataklari genellikle kendiliginden duzelir ve acil servise gitmeyi gerektirmez. Ancak, yemek yedikten sonra gogus agrisi, kafa karisIkligi, konusma bozuklugu, algilamada degisIklikler, siddetli bas agrisi, bayilma gibi belirtilerden herhangi biri bas donmesine eslik ediyorsa hemen 112 aranmalidir. Hayati tehdit eden belirtiler olmaksizin yemek yedikten sonra bas donmesi devam ederse, bir saglik uzmanindan randevu alinmalidir cunku bas donmesi dusme ve diger kazalara neden olabilir. Bas donmesi altta yatan daha buyuk bir sorunun belirtisi olabilir, bu nedenle asla goz ardi edilmemelidir. Nedeni belirlenerek gelecekteki bas donmesi olaylarini en aza indirmenin veya tamamen onlemenin yollari bulunabilir. Yemek yedikten sonra bas donmesi icin uygulanan tedavilerin tumu bas donmesinin nedenine baglidir. Bu nedenle yemek sonrasi bas donmesi belirtileri gosteren kisiler bir doktorun muayene etmesi, teshis koymasi ve tedavi etmesi icin tibbi bir tesise gitmelidir. Teshis icin belirtiler, tibbi gecmis ve aile gecmisi (diyabet oykusu gibi) gozden gecirilecektir. Bas donmesi yalnizca yemek yedikten sonra ortaya cikiyorsa, saglik uzmani belirtileri aciklayabilecek herhangi bir dalgalanma olup olmadigini gormek icin yemeklerden once ve sonra kan sekerini ve kan basincini olcmek isteyebilir. Bir gida alerjisi veya gida intoleransindan supheleniliyorsa baska testler de kullanilabilir. Testler sunlari icerebilir:
KarisIk ogun tolerans testi (MMTT): Bu test icin kan sekerini yukseltmek ve vucudun daha fazla insulin uretmesini saglamak icin suruplu bir icecek icilmesi istenir. Saglik uzmani daha sonra seviyelerin dusup dusmedigini gormek icin sonraki bes saat icinde kan sekerini birkac kez kontrol edecektir.
24 saatlik Ambulatuvar (ayaktan) kan basinci izleme (ABPM): Tansiyon Holter de denir. Bu, vucuda baglanan ve kisi yemek yedigi zamanlar da dahil olmak uzere gun boyunca belirli araliklarda duzinelerce kan basinci olcumu alan bir cihazi icerir.
Cilt prick testi: Bu test, derinin altina az miktarda yaygin gida alerjeninin yerlestirilmesini icerir. Kisinin alerjisi varsa, yaklasIk 15 dakika sonra kabarik kirmizi bir sislik ortaya cikacaktir.
Alerji kan testi: Bu test, belirli bir gidaya veya gida icindeki bir proteine ozgu olan immunoglobulin E (IgE) adi verilen bir antikor turunun seviyesini olcer.
Eliminasyon diyeti: Bu diyet, belirli gidalari bir sureligine beslenmeden cikararak gida intoleranslarinin veya hassasiyetlerinin belirlenmesine yardimci olabilir. Daha sonra, semptomlarin geri donmesine neden olup olmadiklarini gormek icin beslenmeden cikarilan gidalar teker teker yeniden verilir.
Belirli gida intoleranslarini tespit etmek icin baska testler de kullanilabilir.

Nasil Tedavi Edilir?
Bir kiside dusuk kan sekeri nedeniyle bas donmesi varsa, acil tedavi 15 ila 20 gram karbonhidrat yemeyi veya icmeyi gerektirir. Bu miktar 1/2 bardak meyve suyu ya da alti-yedi adet akide sekeri gibi bir sert sekere esdegerdir. Sebep bir alerji ise hastaya verilen bazi antihistaminikler alerji semptomlarini tetikleyen histaminin etkilerini ortadan kaldirabilir. Bazi farkli antihistaminikler ise ozellikle vertigo (donme hissi) ve mide bulantisini tedavi etmek icin kullanilir. Yemek sonrasi hipotansiyonun kesin bir tedavisi yoktur. Ancak bas donmesi durana kadar bir yere uzanarak semptomlar azaltilabilir. Bas donmesi belirli yiyecekleri yemekten veya gida alerjisinden kaynaklaniyorsa bu yiyeceklerden uzak durulmalidir.
Cogu durumda, bas donmesinin altinda yatan neden teshis ve tedavi edilebilir. Ancak bazi durumlarda bas donmesi kroniklesebilir ve tekrarlayabilir. Bu durumda, tedavinin onemli bir kismi dusmelerden kaynaklanan yaralanmalari onlemek ve gunluk islevleri optimize etmek icin denge ve yuruyus terapisini icerir. Bu gibi durumlarda bas donmesinin teshis ve tedavisi konusunda uzman bir fizyoterapiste erisim onem kazanmaktadir. Ozel olarak egitilmis fizyoterapistler, her hastanin bas donmesi semptomlarini degerlendirerek, o kisinin bas donmesi tipine gore en uygun tedavi yaklasimini kisisellestirebilir.

Yemek Sonrasi Neden Bas Donmesi Yasanir? Sebepleri ve Cozumleri Nelerdir?
Ozet
Yemek yedikten sonra bas donmesi hissi bircok nedene bagli olabilir, genellikle yuksek tansiyon veya pre diyabet gibi altta yatan bir durumla iliskilidir. Ayrica gida hassasiyetleri, mide ameliyatlari veya enzim eksIkliklerinden de kaynaklanabilir. Sivi seviyelerindeki ve kan akisindaki ani degisIklikler nedeniyle gecici bas donmesi ortaya cikabilir. Cok uzun sure oturduktan sonra hizla ayaga kalkmak bile bas donmesine neden olabilir. Bir kisinin yemek yedikten sonra sIk sIk basi donuyorsa bu durumu bir doktora bildirilmesi onemlidir. Testler yapilip temel neden belirlenebilir. Bir saglik uzmaninin yonlendirmeleri dogrultusunda kan basincinin ve ozellikle diyabet varsa kan sekerinin iyi kontrol edilmesi, tansiyon veya diyabet ilaclarinin ayarlanmasi sorunu azaltabilir ya da cozebilir.

Kaynak: https://www.bilgiustam.com/yemek-son...leri-nelerdir/

[iÇRe]

Emeğine sağlık 🥰💐

[CeReN]

iÇRe´isimli üyeden Alıntı

Emeğine sağlık 🥰💐

Tsk ederim.