[CeReN]

Atadan beri guzel olaylara vesile olan her ani kutlamak ve yuceltmek, Turk kulturunun manevi unsurlarindandir. Dogum, evlilik, savas zaferleri ve mevsim yenilikleri hep bir cosku ile kutlanmaktaydi. Asirlardir devam eden ve hala gunumuzde de eski kusaklarin etkisiyle kutlanan, Hidirellez hakkinda meraklari gideren bir yazi hazirladik. Maddi ve manevi kulturlerimizin yok olmamasi adina, nesilden nesle bu geleneklerimizi devam ettirerek bir nebze de olsa yuzunuzde tebessum acmasi dilegi ile.

Hidirellez Nedir?
Hidirellez, mevsim bayrami olarak hatirlarda kalan, Turk kulturu icin onemli bir gundur. Baharin baslangic doneminde, neredeyse tum insanlara nese ve huzur veren, evleri bereketlendiren bir gundur.
Dunya tarihinde bilinen en eski bayram olarak kabul edilmektedir.
Hidirellez; tabiatin uyandigi ve canlandigi bir gunu simgeler. O gun, tum evlere bereket gelir ve her sey yenilenir.
Insanlik tarihinde epey onemli bir yer arz eder. Oyle ki UNESCO tarafindan “Insanligin Somut Olmayan Kulturel Mirasi Temsili Listesi” iceriginde Hidirellez Bayrami’ni gorebilirsiniz. Insan ve doga arasindaki uyumun, minnetin ve tesekkurun bir yansimasi olarak hayatta kendini gosterir. Her yil heyecan ile beklenen, geldiginde ise cosku ile kutlanan bu bayram insanlarin birbirine olan hosgoru ve yardimlasma duygularini da pekistirmektedir.
Baharin kutlanmasi Hidirellez ve Nevruz ile can bulmaktadir.
Nevruz 21 Mart’a ozgu bir kutlamadir. Turklerin Ergenekon’da demir dagi eritmesini ve doganin uyanisini temsil eder.
Hidirellez ise yine asirlardir kutlanan, baharin geldigini ifade eden onemli bir gundur.
Her iki bahar bayrami da tum insanlik icin var olan, butun insanlari bir araya getiren kiymetli ve bereketli bir gundur.

Hidirellez Ne Zaman Kutlanir?
Hidirellez her yil mayis ayi geldiginde kutlanmaktadir.
Cok uzun zamandir 6 Mayis Hidirellez Bayrami olarak insanlar arasinda anlam bulur. Rumi takvime gore ise 23 Nisan’da kutlamalar yapilmaktadir.
Eskiden halk arasindaki takvimler iki kisimdan olusmaktaydi.
6 Mayis’tan ve 8 Kasim’a kadar olan gunler yaz mevsimi olarak kabul edilirdi.
Bu donem Hizir mevsimi olarak da bilinirdi.
8 Kasim’dan baslayarak 6 Mayis’a kadar gecen sure ise; Kasim gunleri yani kis mevsimi adiyla akillarda kalirdi.
Bu iki mevsim arasindaki gecis suresinde ise 6 Mayis yazin basladigi gun sayilip kutlamalar yapilirdi.

Hidirellez Rituelleri: Hidirellez’de Neler Yapilir?
Mayis ayi geldiginde, ufaktan bir tatli telas baslar tum Anadolu’da. Halk cicek acmis agaclari ve guzellesen havayi gordukce daha da heyecanlanir. Ulkemizde nese ve beraberlikle kutlanan bu gun icin Hidirellez senlikleri duzenlenir. Koy ve kasabalar basta olmak uzere, neredeyse tum sehirlerde sarkilarla, eglencelerle ve bol sohbetli pikniklerle, doya doya Hidirellez Bayrami yasanir. Bu gune has bir ozellik olan birkac inanisi inceleyecek olursak su maddeleri gorebilirsiniz:

Duzen ve Temizlik: Hidirellez gununde Hizir’in tum evlere ugrayacagina inanildigi icin, insanlar evlerini bastan sona kadar temizler. Bir cop kalmayacak sekilde eve ceki duzen verilir. Cunku Hizir her eve ugrayacaktir ve her aile icin bereketle huzur getirecektir. Temiz olmayan eve gelmeyecegine inanilir. Ev temizliginden sonra kisisel bakima da onem verilir. Herkes tertemiz sekilde Hizir’in eve ugramasini bekler. Ozellikle beyaz kiyafetler tercih edilir. Cunku Hizir da beyaz kiyafeti ile gelecektir.
Hidirellez Dilekleri: Bu kutsal gunde her dilegin kabul olacagina inanilir. Bu sebeple insanlar “Hidirlik” adi verilen cevre tarafindan kabul gorulen mezarlik, turbe, yatir ve tek kalan agac gibi yerlerde dilek tutmak icin toplanirlar. Dileklerini dua ve semboller ile dile getirirler. Hidirellez dilekleri her zaman kalpten ve icten yapilmalidir. Ozellikle cocuk sahibi olmak isteyenler ve evlilik isteyenler bu gunlerde dilek tutarlar. Kimi aileler tarafindan bu gunde kurbanlar kesilir ve ihtiyac sahiplerine dagitilir. Oruc tutmak da deger goren bir inanistir.
Agaclar ve Cicekler: Hidirellez gununde bazi cicek ve agaclar daha da degerli olmaktadir. O gunun sabahinda kirlardan toplanilan ve yenilebilen bitkiler, gun icinde tuketilir. Sifa getirecegine inanildigi icin cesmelerden alinan sular da o gun herkes tarafindan icilir. Kuzu etinden ve bahar yesilliklerinden yapilan Hidirellez pilavi ise yiyenlere sifa getirir diye bilinmektedir.
Bereket Icin: Hizir’in eve bereket getirmesi icin, geceden tencerelerin kapaklari acik birakilir. Cuzdan ve cantalarin da yine ayni sekilde agiz kismi kapatilmaz. Gun icinde dualar okunur ve sukur namazlari kilinir.
Gul Agacina Dilek: Hidirellez gul agacina dilek tutarak deger goren unsurlar arasinda yer alir. Hizir ve Ilyas Peygamber’in gul agaci altinda bulustuklarina inanildigi icin diger agaclar pek ilgi gormez. Bir kagida dilekler yazilir, iple baglanir ve gul agacinin dibinde gomulur. Dilekler renkli seritlerle de anlam kazanacaktir. Gul agacinin dallarina asilan renkli ipler veya seritler ile Hizir’dan bir ev, araba veya mutlu bir yuva dilenir. Seritlerin uc kismina dileklerinizi yazilir. Dilekler tutulur, dua edilir ve seritler agacin dalina asilir. Gul agacinin dibine gomulen dilekler, ertesi sabah kimse gormeden alinir ve akan bir suya atilir. Bunun nedeni ise, Ilyas’in denizden gelmesine inanilmasidir.
Baht Acma: Hayati boyunca sanssizliklar yasayan kisilere umut olan Hidirellez’de baht acma torenleri yapilmaktadir. Dualar ile gecen bu torenler, ulkemizde hemen hemen her yorede can bulmustur. Denizli’de bahtiyar, Turkmenler’de mantifar, Balikesir’de dagara yuzuk atma, Erzurum’da ise mani cekme adi ile baht acma merasimleri insanlara sans getiren bir unsurdur.
Senlikler: 6 Mayis sabahindan baslayan senliklerde, tekerlekler yakilarak Hidirellez atesi yakilir. Bu atesin uzerinden 3 defa kosarak atlamak da sifa getirecek ve kotulukleri yok edecek bir inanistir. Sazli sozlu eglenceler ile gecen bu gunde mangallar da yakilir. Hep bir agizdan soylenen Hidirellez sarkisi da gune canlilik katar. Bu sarkilarda dogaya minnet ve tesekkur dile getirilir.
Hidirellez Manileri: Hidirellez senliklerinde sozlu kultur de onemli bir yer arz eder. Manilerin yazili oldugu bir kese icinden ozellikle genc kizlar sirayla mani ceker. Icinde yazili olani sesli sekilde okurlar. Manilerin genc kizlarin kismetini acacagina inanilir.

Hidirellez Onemi ve Hikayesi
Baharin en sen gunu olan Hidirellez anlami ile de kulturel unsurlarimizin degerini gostermektedir.
Hidirellez Hizir Ilyas sozcuklerinden bir araya gelen bir kelimedir aslinda. Hizir Peygamber ve Ilyas Peygamber’in yeryuzunde bulustugu gunu temsil eder.
Hizir ve Ilyas isimlerinin birlesmesinden ve sozlu kultur ile kaynasmasindan olusmaktadir.
Hidirellez efsanesi manevi bir deger oldugu icin, elestiriye ve yoruma da aciktir.
Su gune kadar pek cok soylem yer alir. Mezopotamya, Anadolu ve Islamiyet Oncesi Turk Kulturu unsuru olduguna dair iddialar vardir.
Hidirellez; tek bir millete ait ozel bir gun degildir. Guzel anlarin kutlanmasi, baharin gelisinde hazirliklarin yapilmasi asirlardir devam eden ve canliligini koruyan bir etkinliktir.
Torenler evrensel bir olgudur ve tum insanlik icin anlam ifade eder.
Hidirellez’in kahramani olan Hizir Peygamber; Turk insaninin deger verdigi, kutsal kabul gordugu bir rituel olarak bilinmektedir.
Hizir, Hidirellez vaktinde gelip evlere bereket katar, hastalari iyilestirir, kitligi ve insanlik icin olumsuz ne varsa alip gotururmus. Olumsuzluk suyunu ictigi icin, ulu bir kisi olarak bilinmektedir. Insanlarin zor gunlerde sIkca kullandigi “Hizir gibi yetistin.” ifadesi de Hizir Peygamber’den gelmektedir.
Her yil 6 Mayis gununde kutlanan Hidirellez Bayrami’nda, Hizir insanlara saglik verip aclari doyurup bahar mevsimini baslatirmis.
Bu inanisa gore de Hidirellez, Hizir olmadan asla anlam kazanamayacaktir. Insan, doga ve Hizir ile bir butun olusturup karsilikli minnet icermektedir.

[CeReN]

Dun Aksamdan Sabaha Kadar Kutlamalardaydim.
Heryerim AgriyO Sanki : ))