Devrimler Caginda Degisen Devlet Toplum Iliskileri

**CeReN** · 17 Ocak 2024, 09:32

Devrimler Caginda Degisen Devlet Toplum Iliskileri
Bu unitede Fransiz Devrimi ile Ingiltere’de baslayan Sanayi Devrimi’nin devlet ve toplum iliskileri uzerinde meydana gelen donusum, Osmanli Devleti’nde modern ordu teskilatina gecis sureci, ulus devlete gecis surecinde sosyal hayattaki degisimler, Osmanli Devleti’nde demokratiklesme hareketleri ve darbeler gibi pek cok konuya deginiyoruz

Ihtilaller Cagi
yuzyilda gerceklesen Fransiz Ihtilali ve sonrasinda meydana gelen tum gelismeler soyledir;
Fransiz Ihtilali
Dunya tarihinin donum noktalarindan biri 1789 Fransiz Ihtilalidir. Nitekim yeni cagin sonu yakin cagin baslangici olarak kabul edilir.

Ihtilal Oncesi Fransa
Kati bir mutlakiyet vardir
Sinif ayrimi ve adaletsizlik vardir
Siniflar arasinda ekonomik, hukuki, siyasi ve sosyal esitsizlikler vardir.
Montesquieu, Voltaire, Rousseau gibi aydinlanma dusunurleri halki etkilemekteydi.
Ihtilalin Gelisimi
Ekonomik sIkintilar icindeki Fransa’da kral XVI. Louis, mali bunalima care bulmak icin “Etats Generaux’yu topladi. Bu asamadan sonra Fransa’da arka arkaya farkli isim ve niteliklerde meclis yapilanmalari karsimiza cikar. Ihtilal surecinde acilan meclisler ve diger gelismeler soyledir;

Etats Generaux: Soylular, din adamlari ve halk temsilcilerinden olusur. Yasama ve yurume yetkisi yoktur.
Ulusal Meclis: Anayasa yapilincaya kadar dagilmama karari almistir. Bu da yuzyillardan beri devam eden monarsi yonetimini degistirmeyi hedef aldiklarini gosterir. Bu karar Fransiz Ihtilali’ni baslatmistir.
Kurucu Meclis: Ulusal meclis anayasa hazirlamaya baslayinca kendini kurucu meclis ilan etti. Meclisin din adamlari ve soylular tarafindan dagitilacagi soylentisi uzerine halk, Bastil Hapishanesini basti. Bastil Hapishanesi, kraliyetin baskisiyla hapse atilanlarin bulundugu, mutlakiyetin sembolu olan bir yerdir.
Halk ayrica “komun” adiyla bir yonetim kurdu ve krala karsi da yeni bir ulusal ordu olusturdu. Kurucu meclis Fransa’da esitligi getirdi. “Insan ve Yurttas Haklari Bildirisi”ni ilan etti. Hazirladigi anayasa kral tarafindan onaylandi. Fransa’nin bu ilk anayasasi ile egemenlik hakki halka verildi. Boylece Fransa’da mutlak monarsiden mesruti monarsiye gecildi.
Konvansiyon Meclisi: Fransa’da Cumhuriyet’i ilan etti. Cumhuriyet rejimi baski ile ulkeye yerlestirilmeye calisildigi icin, bu baski yonetimine karsi olanlar yonetimi ele gecirdi.
Direktuvar Donemi: Konvansiyon doneminden sonra baslayan direktuvar yonetiminden de halk memnun olmayinca yeni bir isyan basladi. Bu isyanlari genc General Napolyon bastirdi.
Konsul (Ihtilal doneminin sonu): Napolyon, direktuvar donemine son vererek buyuk yetkilerle basina gectigi “konsul” yonetimini kurdu. Bir dizi reformlar yaparak basarili oldu ve boylece Fransa’da ic baris saglanarak ihtilal donemi son buldu.
Imparatorluk: Halk oylamasiyla konsulluk yonetimi sona erdi ve Napolyon Bonaparte, Fransa’nin yeni imparatoru oldu. Boylece 15 yil surecek olan (1799-1814) Napolyon donemi basladi.
Ihtilalin Sonuclari
Esitlik, ozgurluk, milliyetcilik, ulusal egemenlik, demokrasi, laiklik, adalet kavramlari Avrupa’da yayildi.
Fransa, ihtilal hareketlerine karsi olan Avusturya ve Prusya gibi Avrupa devletleri ile savasti. Koalisyon veya Ihtilal Savaslari adi verilen bu savaslar Avrupa’yi siyasi, sosyal ve ekonomik yonlerden buyuk olcude degistirdi.
Liberalizm ve milliyetcilik Avrupa’da yayildi ve boylece ulus-devlet anlayisi ortaya cikti.
Ihtilalin Imparatorluklara Etkisi
Frakli milletler arasinda ozgurluk ve milliyetcilik fikirleri yayildi ve bu milletler bagli olduklari devletlere karsi ayaklandi.

Fransiz Ihtilali ile ortaya cikan fikirler Avusturya-Macaristan, Osmanli Imparatorluklari ile Rusya’nin siyasi ve sosyal yapisini etkiledi.

Avusturya-Macaristan Imparatorlugu:

1848’de halk Viyana’da anayasa icin ayaklandi.
Metternich Ingiltere’ye kacti
Viyana’da kurucu meclis toplanarak sosyal esitlik ilan etti. Ancak Avusturya imparatoru Viyana’yi isgal ederek meclisi dagitti. Daha sonra da milliyetcilik isyanlari cikti. En onemlisi Macarlarin bagimsizlik hareketidir.
Rusya:

Osmanli Devleti’nin Avrupa’daki topraklari uzerinde hakim olmak icin Slav toplumlarini siyasi birlik altinda toplamayi ongoren “Panslavizm” politikasini uygulamaya basladi. Panslavizme gore Osmanli ve Avusturya-Macaristan yikilmali; bunlarin yerine Rusya egemenligi altinda bir Slav Devleti kurulmalidir. Rusya, bu politika geregi Osmanli’daki Slav ve Ortodokslari kiskirtti, onlara ozerklik verilmesini istedi.

Osmanli Devleti:

Balkanlari ele gecirmek, Misir’a ulasmak, Dogu Akdeniz’de hakimiyet saglamak isteyen Napolyon, Osmanli’daki Hristiyan azinliklar arasinda bagimsizlik fikrinin yayilmasini istiyordu.

Bknz: Fransiz Ihtilali’nin Osmanli Devleti’ne Etkileri

Milliyetcilik Isyanlari
Osmanli Devleti’nde ilk milliyetcilik isyani Sirp isyanidir. 1804’te Kara Yorgi liderliginde, Ruslarin destegiyle baslayan isyan sonucunda 1812 Bukres Antlasmasi ile Sirplara ayricaliklar verildi. Ancak Sirplarin bagimsizlik hareketleri devam etti. 1813’te Kara Yorgi’nin kesin olarak yenilmesiyle Sirp isyanlari sona erdi.

Rumlar da Ruslarin kiskirtmalari sonucu Mora’da isyan baslatti ve bu isyan Misir Valisi Mehmet Ali Pasa’nin destegiyle bastirildi. Ancak Osmanli donamasinin Rusya, Ingiltere ve Fransa tarafindan Navarin’de yakilmasi ve ardindan baslayan Osmanli-Rus Savasi sonucunda 1929 Edirne Antlasmasi imzalandi. Bu antlasma ile Yunanistan bagimsiz oldu. Bagimsiz Yunanistan’in kurulusu Osmanli Devleti’nin dagilmasinin baslangici oldu.

Sanayi Devrimi
Sanayi Devrimi; insan ve hayvan gucune dayali uretim tarzindan makine gucune dayali uretim tarzina gecistir. 18. Yuzyilda Ingiltere’de ortaya cikti ve Avrupa’ya yayildi.

Sanayi Devrimi’nin temeli komurun enerji kaynagi olarak kullanilmaya baslamasi ve James Watt tarafindan buhar makinesinin gelistirilmesiyle atildi.

Makinelesme ilk olarak tekstil sanayiinde uygulandi.
Avrupa’da dusunce alanindaki gelismeler ve teknik buluslar Sanayi Devrimi’ne sebep oldu.
Sanayi Devrimi’ni ve sonrasindaki gelismeleri soyle ozetleyelim;
Sanayi Devrimi’nin Sonuclari
Avrupa’da uretim artisi ve ekonomik buyume
Gecimlik ekonomi anlayisinin, yerini kar amacli ekonomiye birakmasi
Makinelesme sonucu isci sinifinin dogusu
Sehirlesmenin baslamasi
Tip alanindaki gelismeler ile nufus artisinin saglanmasi
Bankacilik, ticaret ve para hacminde genisleme
Hammadde ve Pazar arayisi ile birlikte Avrupa devletleri arasinda rekabet artisi ve somurgeciligin hizlanmasi
1830-1848 Ihtilalleri
Sanayi Devrimi Monarsi (Mutlakiyet)

Liberalizm ile Kilise

Milliyetcilik Feodalite

arasindaki savastir.

1830 Ihtilalleri
Viyana Kongresi ve onun temsil ettigi duzene karsi cikar

Ilk kez, kralin karsisina, ihtilal dusuncesiyle uyanmis bir halk cikti

Napolyon’dan sonra Fransa tahtina XVIII. Lui gecti. Baslangicta anayasali mesruti yonetim kursa da sonradan ozgurlukleri kisitlamaya basladi.

XVIII. Lui’den sonra gelen X. Charles, Fransa’da monarsiyi getirip her turlu muhalefeti ortadan kaldirmak isteyince 1830 Ihtilali gerceklesti. Uc gun suren kanli olaylardan sonra kral, tahtini birakarak kacti. Fransiz ihtilaline sempatisi olan liberal Louis Philippe, halkin secimi ile Fransa krali oldu. Boylece Fransa’da daha demokratik bir yonetim kuruldu; ihtilal basarili oldu.

Fransa’da yeni bir duzen getirerek halk egemenligini ortaya koyan bu ihtilal Avrupa’nin diger ulkelerinde de yanki uyandirdi. (Belcika, Ispanya, Ingiltere, Italya, Polonya)

1848 Ihtilalleri
Fransa’da baslayan ihtilallerde liberalizm, milliyetcilik ve sosyalizm etkili oldu.

Fransa kralinin, isci sinifinin sorunlarini cozmek yerine siddete basvurarak isci sinifini sindirmeye calismasi ve kisi ozgurluklerini kisitlamasi liberal ve sosyalistlerin krala karsi birlesmesine yol acti.

Cikan olaylar sonucu Fransa krali Louis Philippe ulkeden kacti ve Fransa’da tekrar cumhuriyet ilan edildi.

1848 Ihtilali sonucu Avrupa’da mutlakiyet sona erdi ve krallarin yetkileri anayasalarla sinirlandirildi.

(1815-1870 arasi donem Avrupa’da liberalizm, sosyalizm ve milliyetcilik fikirleri toplumlar uzerinde buyuk etkiye sebep oldu. )

Ihtilaller ve Ideolojiler
Ihtilaller doneminde liberalizm, kapitalizm, Marksizm ve sosyalizm gibi ideolojiler Avrupa merkezli geliserek zamanla modern dunyayi sekillendirici etkiye sahip oldu. Birey ve toplumun, dunyayi anlamlandirma arayisi, bu ideolojilerin ortaya cikmasinda etkilidir.

Liberalizm
Bireysel ozgurlugu temel alir
Ozel mulkiyet, bireysel girisim ve ticaret ozgurlugunu savunur
Devlet mudahalesini dislar
Devlet, anayasa ile sinirlandirilmalidir.
Toplum; zumre ya da siniflardan degil, bireylerden olusur.
Devlet; toplumsal ve ekonomik yasama asla mudahale etmemelidir.
Siyasi liberalizm; devlet faaliyetleri bireysel hak ve sorumluluklari koruyacak sekilde yurutulmeli fikrini savunur
Ekonomik liberalizm; ozel mulkiyet ve serbest ticaret sistemine dayanir. (Serbest piyasa ekonomisi)
Kapitalizm
Surekli kar arama ilkesi uzerine kurulmus ekonomik bir sistemdir. Burjuvazinin guclenmesi, sanayilesme ve isci sinifinin ortaya cikisi ile karsimiza cikar.
Kapitalizmde sermaye sahipleri uretim araclarina da sahiptir. Sistemin surekliligi icin daha cok hammadde ve isgucune ihtiyac duymuslardir. Bu hammadde, is gucu ve pazar ihtiyaci da Cografi Kesifler ile karsilanmis; somurge imparatorluklari kurulmustur. Bunun sonucunda Avrupa’da zenginlesen sermaye sahibi girisimci sinifa kapitalist sinif, duzene de kapitalist duzen denilmistir.
Kapitalizmde bireylere din ve vicdan ozgurlugu ile mulkiyet hakki verilse de toplumda gelir dagilimi esitsizligi gorulmektedir.
Sosyalizm ve Marksizm
1815-1848 arasinda ortaya cikan sosyalizm; sermaye sahipleri ile isciler arasindaki esitsizligi ortadan kaldirmaya yonelik bir ideolojidir. Kapitalizme tepki olarak dogmustur. Cunku kapitalizmi somuru duzeni olarak gorur. Ortak mulkiyet ve sosyal esitligi savunur.

Sosyalizm, Avrupa’da isci hareketlerine yol acmis halk, sendikalar kurmaya baslamistir.

Marksizm; Alman filozof Karl Marx’in ortaya koydugu bu ideoloji klasIk Alman felsefesi ile Fransiz sosyalizmi ve Ingiliz siyasal dusuncesinin bir araya gelmesiyle ortaya cikmistir.

Marx’a gore; uretim araclarini elinde bulunduran burjuvazi, isci sinifinin somurulmesine neden olur. Iscilerin iktidara gelerek uretim araclarini ozel mulkiyetten cikarmasi gerektigini dusunur. Boylece sinifsiz ve devletsiz komunist bir toplum duzeni kurulacaktir.

Not: 1917 Rus Devrimi’ne kadar komunizm ve sosyalizm es anlamliydi. Ancak devrimden sonra sosyalist partiler kendilerini yeniden tanimladi. Buna gore;

Sosyalist; kapitalizmin reformlar yoluyla donusturulmesi gerektigini dusunen ve siyasal hayatta cogulculugu kabul eden reformculardir.

Komunist; Kapitalizmi reddeden ve ihtilalle ele gecirilen iktidarin, tek partinin elinde olmasi gerektigine inanan devrimcilerdir.

Mutlak Monarsiden Anayasal Monarsiye Gecis
Dunyada anayasal sistem ilk kez 1215 Magna Carta ile ortaya cikti. Avrupa’da Aydinlanma Dusuncesi ilkelerine dayanan ilk modern ve yazili anayasa ise 1791 Polonya Anayasasi’dir. Bu anayasanin ardindan Fransa’da da bir anayasa ilan edildi ve kralin yetkileri anayasa ile sinirlandirildi.

Fransa’yi ornek alan diger Avrupa ulkelerinde de anayasaya dayali mesruti monarsi devri basladi. Boylece bir cok Avrupa ulkesi anayasa ile yonetilmeye basladi.

Alinti ~

Forum	Bilgilendirme
Powered by vBulletinÂ® Version 3.8.6 Copyright Â©2000 - 2023, Jelsoft Enterprises Ltd. ForumBizim.Com Forum Sahibi: ForumBizim	5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu geregince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)