Boreal Ormanlar (Kuzey Ormanlari), Konum, Iklim, Cesit Ve Ozellikleri

**CeReN** · 02 Şubat 2024, 14:28

Boreal ormanlar ya da Kuzey ormanlari gezegendeki en buyuk karasal biyomudur. Boreal ormanlari oncelikle iklimin soguk ve buyume mevsiminin kisa oldugu yuksek enlemlerde ve rakimlarda bulunur. Buyuk bir kismi hala insanlar tarafindan bozulmamis ve degistirilmemistir. Turbaliklar ve batakliklar hayatta kalmak icin inanilmaz adaptasyonlara sahip bitki turlerini icerir. Uzak kuzey enlemlerinin gizemli ormanlari ve tehlikeli batakliklari yuzyillardir hikaye anlaticilarina ilham kaynagi olmustur. Geyik, ayi ve kurt gibi buyuk memeliler burada yaygin olarak bulunur ve pek cok insan turbaliklara ve batakliklara kapilir. Bu tehlikelerin otesinde ormanin kendisi de genellikle karanlik ve gizemlidir. Kalin Koknar ve Ladin agaclari, gunes isiginin cogunu engelleyen bir golgelik olusturarak burayi karanlik hale getirir ve gezinmeyi zorlastirir.
Boreal orman, adini Yunan mitolojisinde mor kanatli Kuzey ruzgari tanrisi olduguna inanilan Yunan tanrisi Boreas’tan almistir. Boreas ayni zamanda kis tanrisidir ve onun buzlu nefesiyle havayi serinlettigine inanilmistir. Boreal ormanlar ayni zamanda yaygin olarak “igne yaprakli ormanlar” anlamina gelen Rusca bir kelime olan “tayga” olarak da bilinir. Tayga en yaygin olarak biyomun daha corak kuzey bolgelerini ifade etmek icin kullanilirken, boreal daha iliman, guney bolgesi icin kullanilir. Genel olarak bu orman turu icin sadece kolaylik saglamak amaciyla “boreal” adi kullanilir.

Boreal Ormanlar (Kuzey Ormanlari), Konum, Iklim, Cesit ve Ozellikleri
Bu Ormanlar Nerelerde Bulunur?
Kuzey ormanlari yalnizca Dunya’nin kuzey yarim kuresinde, esas olarak 50 derece ve 60 derece Kuzey enlemleri arasinda, 1,5 milyar donumluk bir alana yayilmis olarak bulunur. Kisa, serin yazlar ve uzun, soguk kislar ile bu ormanlar, guneyde iliman yaprak doken ormanlar ve kuzeyde tundra arasinda sIkismis, Dunya’nin etrafinda neredeyse bitisIk bir kusak olusturur. Bu bolgelerde buyume mevsiminin kisa olmasi nedeniyle yaprak doken agaclarin yeniden yaprak cikarmasi icin yeterli zamani olmaz ve cok azi hayatta kalabilir. Bunun yerine igne yaprakli agaclar hakimdir cunku yapraklarini yeniden buyutmek zorunda kalmazlar ve daha soguk bir iklime daha iyi adapte olurlar. Boreal ormanlarin guneyinde buyume mevsimi daha uzun, daha sicak ve yaprak doken agaclar icin daha uygundur, dolayisiyla iliman yaprak doken ormanlar hakimdir. Boreal ormanlarin kuzeyinde sicakliklar agaclarin buyumesini engelleyecek kadar soguktur ve bu bolgeye tundra adi verilir.
Temel olarak, boreal ormanlar ya da diger adiyla kuzey ormanlari, sicakliklarin iliman ormanlar icin cok soguk ve tundra olarak kabul edilemeyecek kadar sicak oldugu “Goldilocks” bolgesinde (yasanabilir bolgede) meydana gelir. Kanada, Norvec, Cin, Finlandiya, Rusya, Isvec, Japonya ve Amerika BirlesIk Devletleri’ni kapsayan boreal ekozon (ekolojik bolge) karbon tutumu, su aritma ve iklim duzenlemesinde onemli bir bilesendir. Cevresel orman kusagi (Kuzey yarimkurenin kuzey bolgeleri boyunca), kuresel orman alaninin yaklasIk %30’unu temsil eder, diger biyomlardan daha fazla yuzey tatli suyu icerir. Kanada’nin boreal ormani dunyanin en buyuk (dunya ormanlarinin %9’u) bozulmamis orman ekosistemi olarak kabul edilir. Kanada ormanlarinin %77’si boreal bolgededir. Yerli topluluklar, cok yasli agaclar ve nesli tukenmekte olan yaban hayati bugun hala Kanada’nin boreal ormanlarinda yasar. Biyolojik acidan bakildiginda Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’nin kuzey bolgeleri boyunca uzanan boreal ormanlar, 6 ila 8 ay boyunca donma sicakliklarinin yasandigi ve agaclarin minimum 5 m yukseklige ve %10’luk bir golgelik ortusune ulasabildigi yuksek enlem ortamlarinda yetisen ormanlar olarak tanimlanir.

Boreal Ormanlarin Iklimi
Kuzey Amerika’da boreal ormanlar Alaska’dan Kanada boyunca kuzeydogu Amerika BirlesIk Devletleri’ne kadar uzanirken, Avrupa ve Asya’da Rusya ve Iskandinavya boyunca uzanir. Boreal ormanlarda yazlar kisadir ve yaklasIk 10 santigrat derece sicaklikta kalir, ancak bazi bolgelerde 27 santigrat dereceye kadar yukselebilir. Cok kisa bir buyume mevsimine sahip olan boreal ormanlarda bitkilerin buyumesi icin don olmayan sadece 50-100 gun vardir. Bu bolgelerde kislar 6 aydan fazla surebilir ve ortalama sicakliklar genellikle -20 santigrat derece civarinda kalir. Kuzey Yarimkure’de kaydedilen en dusuk sicakliklar kuzeydogu Rusya’nin boreal (veya tayga) bolgesinde kaydedilmistir. Oimyakon kasabasi, kis aylarinda kuzey bolgelerinde neredeyse -70°C’ye kadar dusuk sicakliklara ulasir. Ilginc bir sekilde, sonbaharda sicakliklar dusmeye basladiginda, boreale ya da taygaya dusen kar aslinda onu sicak tutmaya yardimci olur. Ormanda biriken kalin kar birikintileri altlarindaki zemini bir termos gibi yalitarak toprak sicakliginin donma noktasinin uzerinde kalmasini saglarken, ustlerindeki hava ise bu sicakligin cok altinda kalir.
Boreal Ormanlarda Yagislar Cok Dusuktur
Boreal biyomda yillik yagis oranlari dusuktur. Yagislar sis ve kar seklindedir, yaz aylarinda ise az miktarda yagmur yagar. Yagmur veya kar yagdiginda, dusuk sicakliklar genellikle buharlasmayi yavaslatir, bazi coller kadar az yagis alsa da buyume mevsiminin buyuk bolumunde nemli kalir. Bu nedenle boreal ormanlarda en yuksek oranda karbonu tutan derin ve eski turbaliklara, batakliklara, gollere ve nehirlere rastlamak cok yaygindir. Dunyanin buyuk bir kisminda giderek artan temiz tatli su kitligi yasanmasina ragmen, Kuzey Amerika’nin boreal ormanlarinda hem kucuk hem de buyuk milyonlarca bozulmamis ve el degmemis gol ve nehir bulunmaktadir. Aslinda Kuzey Amerika boreali (Kanada boreal bolgesi) Dunya uzerindeki en buyuk donmamis tatli su kaynagidir.
Bu tuhaf, kuru ama nemli iklim, esas olarak yaz ve kis aylarinda iki hava kutlesinin etkilesiminden etkilenir. Hava kutleleri, havayi ve suyu dunyanin bir bolgesinden digerine tasiyan, atmosferdeki buyuk kabarciklar olarak dusunulebilir. Bu buyuk hava kabarciklari, “yapildiklari” bolgeyle ayni sicaklik ve nem seviyelerini korur ve esas olarak havayi tasir. Ornegin, kutup bolgelerinde olusan hava kutleleri soguk ve kuru olma egilimindedir, cunku su Kuzey Kutbu’nda havaya o kadar buharlasmaz. Yani arktik hava kutlesi baska bir bolgeye hareket ettiginde soguk ve kuru havayi da beraberinde getirir. Yaz aylarinda kuzey ormaninda Pasifik hava kutlesinden gelen sicak, nemli hava kuzeye dogru hareket ederek sicak hava ve yagmur getirir. Kis aylarinda, Arktik hava kutlesinden gelen soguk ve kuru hava guneye, kuzey ormanlarina dogru itilir ve bu da kislarin soguk ve kuru gecmesine neden olur.

Boreal Ormanlarda Toprak Yapisi
Herhangi bir orman ekosistemindeki en onemli abiyotik faktorlerden biri topragin durumudur. Besin seviyeleri, nem icerigi ve ayrisma oranlari gibi faktorler orada hangi bitkilerin buyuyebilecegini belirler. Kuzey orman topraklari, toprak bilimcilerin spodosol dedigi topraklardir ve cok zorlu toprak kosullari olarak kabul edilir. Spodosol veya podzol kelimesi, “kul alti” anlamina gelen Rusca bir kelimeden gelir (Yunanca’da da “kul” kelimesi kul rengi gri tabakayi ifade eder)ve ince bir organik malzeme tabakasinin altindaki gri, besin acisindan fakir toprak tabakasini ifade eder. Bu tur topraklarda su, kumlu topragin ust katmanindan hizla sizarak neredeyse tum mevcut besin maddelerini kendisiyle birlikte surukler. Daha sonra, topraga sizan ayrisan malzeme (organik besinler) ve ince taneli kuvars (kum ve kil) parcalanir ve kimyasal olarak degistirilerek gri, besin acisindan fakir bir kil tabakasi olusur. Toprak yalnizca bitki buyumesi icin hayati onem tasiyan besin maddelerinden yoksun olmakla kalmaz, ayni zamanda igne yaprakli agaclar diger bitkilerin filizlenmesini engellemek icin topragi zehirler. Bu ormanlardaki igne yaprakli agaclarin igneleri, kisin donmalarini onlemeye yardimci olabilecek yuksek konsantrasyonda recine, yag ve diger kimyasallari icerir. Ancak agactan dustuklerinde tum bu kimyasallar topraga karisarak topragi cok asidik hale getirir ve cogu zaman diger bitkiler icin zehirli olur.
Kuzey ormanlarinda buharlasmanin cok hizli gerceklesmedigi de unutulmamalidir. Bu ormanlara dusen cok az yagis toprakta birikerek mevcut oksijen miktarini azaltir ve ayrisma hizini yavaslatir. Hepsi bir araya getirildiginde, bitkilerin buyumesi icin mevcut olan birkac besini suzulen zehirli, asitli bir toprak elde edilir; bunlar gercekten zor kosullardir.
Sig Kokler
Boreal ormanlarda yil boyunca devam eden donmus bir zemin tabakasi olan permafrost, koklerin nufuz edebilecegi derinligi sinirlar, bitkilerin su ve besin alimini etkiler. Bununla birlikte, boreal ormanlardaki agaclar ve bitkiler, sig kok sistemleri gelistirerek bolgenin besin eksIkligi olan topraklarinda gelismek icin evrimlesmistir. Daha kisa kokler, kisa buyume mevsimi boyunca su ve besin maddelerinin hizla emilmesine yardimci olur. Besin acisindan zengin ust toprak katmanina en fazla organik maddeyle erismek icin bu bitkiler, toprak yuzeyinin hemen altinda yogun bir ince kok agi olusturarak besin maddelerini etkili bir sekilde cikarmalarina, buyumeyi artirmalarina ve zorlu cevre kosullarinda hayatta kalmalarini artirmalarina olanak tanir. Ayrica, bircok boreal orman bitkisi, topraktan azot ve fosfor gibi besinlerin elde edilmesine yardimci olan mantarlarla simbiyotik birliktelikler kurar.

Boreal Ormanlar (Kuzey Ormanlari), Konum, Iklim, Cesit ve Ozellikleri
Boreal Orman Tipleri
Iki ana boreal orman tipi vardir. Bunlar aydinlik ve karanlik boreal ormanlardir.
Koyu renkli veya karanlik (kara)boreal orman genellikle iklim ve toprak kosullarinin bitkiler icin daha uygun oldugu ve kalin Ladin ve Hemlok (veya Kanada cami)agaclarinin kapali bir golgelik olusturdugu guney bolgesinde bulunur.
Aydinlik (ya da ak) boreal orman, topragin besin acisindan cok fazla agaci destekleyemeyecek kadar fakir oldugu, daha uzak aralikli agaclar ve liken zemin ortusune sahip bolgelerde daha sIk bulunur. Bu alanlarda Camlar ve Karacamlar birbirinden daha uzaga yayilarak acik bir ortu olusturur.
Karanlik, nemli ve urkutucu ormanlar, aslinda aydinlik tayganin parlak, aydinlik, acik cam ormanlarindan daha fazla yasami destekleyicidir. Boreal ormanlarin her iki versiyonu da dusuk biyolojik cesitlilige sahipken, karanlik ormanin topraklari besin acisindan daha zengin olma egilimindedir ve dolayisiyla bitki yasamini daha fazla destekler. Isigin golgeye nufuz edebildigi alanlarda ormanin otsu tabakasi tumuyle yemyesil olabilir; egrelti otlari, Yaki otu, Kizilagac calilari, ahududu, bogurtlen, yaban mersini, siyah frenk uzumu, kirmizi kus uzumu (kirmizi Frenk uzumu) ile doludur. Ote yandan, aydinlik ormanin topragi daha kuru, daha verimsizdir ve daha acik bir alt katman bulunur.

Boreal Ormanlarda Bulunan Canli Turleri
Boreal ormanlarda soguk iklime adapte olmus igne yaprakli agaclar (acik tohumlular, kozalaklilar) hakimdir. En yaygin turler arasinda ladin, cam, koknar, cam, karacam ve Hemlok (veya Kanada cami) bulunur. Bu agaclar sert kislara ve kisa buyume mevsimlerine, zorlu kosullara iyi adapte olmuslardir. Hava sogudugunda yapraklarini kaybeden, yaprak doken agaclarin aksine, kozalakli agaclar kis boyunca ignelerini korur. Koyu yesil igneler isinin emilmesine yardimci olur ve sicaklik donma noktasinin uzerine ciktiginda fotosenteze baslamalarini saglar. Igneler ayrica su kaybini onlemeye de yardimci olur cunku stoma acikliklari (gaz ve su alisverisi yapan gozenekler) ignenin alt tarafinda, mumsu bir kutikulun altinda konumlanmistir. Kisin yogun kar yagisi oldugunda igne yaprakli agaclarin konik sekilleri karin dokulmesine yardimci olur ve dallarin kirilmasini engeller. Donma noktasinin cok altindaki sicakliklarla mucadele etmek icin kozalakli agaclar, antifriz gorevi goren ve agacin kisin donmasini onleyen recineler ve diger kimyasallar uretir. Igneler agactan dustugunde, donmaya karsi direnc gostermelerine yardimci olan kimyasallar topraga sizar. Bu, allelopati adi verilen bir adaptasyon olan toprakta toksIk bir ortam yaratarak agacin diger bitkilere ustunluk saglamasina yardimci olur.

Kozalakli agaclar baskin agac turleri olsa da, bazi yaprak doken kapali tohumlu agaclar (anjiyospermler) soguk ve verimsiz kosullara ragmen boreal (kuzey) ormanlarda kendilerine bir yer bulmustur. Alnus (Kizilagac) cinsinin agac ve calilarinin koklerinde, atmosferik nitrojenin kullanilabilir besin maddelerine donusturulmesine yardimci olan, yalnizca kendilerini degil cevrelerindeki bitkileri de besleyen bakterilerle dolu noduller bulunur. Sogut ve titrek kavak gibi diger yaprak doken agaclar, buyumek icin buyuk miktarda suya ihtiyac duyar ve topraktaki nem seviyesinin kozalakli agaclar icin cok yuksek oldugu yerlerde bulunabilir.
Diger bitkiler, verimsiz topraktan fazla bir sey toplamak zorunda kalmadan, ihtiyac duyduklari besinleri almanin yollarini bulmuslardir. Gunes gulu (Drosera) ve Surahi bitkileri (ibrik otlari), tayganin turbaliklarinda ve batakliklarinda gorulebilecek etcil (etobur) bitkilerdir. Bu bitkiler besinlerini bocekleri ve diger eklem bacaklilari yakalayip sindirerek alir. Bu ormanlarin alt ortusu genellikle calilar, yosunlar ve likenlerden olusur.

Yaban Hayati
Bir zamanlar iki kitayi birbirine baglayan Bering kara koprusu sayesinde bircok hayvan ve bitki turu hem Asya’nin hem de Kuzey Amerika’nin boreal ormanlarinda yasamaktadir. Genel olarak biyolojik cesitlilik acisindan dusuk olsa da, dunyanin dort bir yanindaki boreal ormanlar, ayilar, kurtlar, bizon (Misk okuzu), wolverin (kutup porsugu) sigin (mus ya da Kanada geyigi) ve ren geyigi gibi memeliler de dahil olmak uzere bircok hayvani barindirir. Bu hayvanlarin bircogu, kalin kurkler gelistirerek veya davranislarini degistirerek soguk iklime uyum saglamistir. Ornegin bazi hayvanlar kis uykusuna yatarken bazilari daha sicak bolgelere goc eder. Boreal ormanlarda baykus, sahin ve agackakan, otlegen gibi kus turleri de yaygindir.

Boreal Ormanlar (Kuzey Ormanlari), Konum, Iklim, Cesit ve Ozellikleri
Tarihsel Gelisimleri
Dunyanin cok uzun jeolojik tarihi goz onune alindiginda, boreal ormanlar dunya biyom sahnesine goreceli olarak yeni gelenlerdir. Bu, buna benzer igne yaprakli ormanlarin daha once var olmadigi anlamina gelmez. Olmasini beklenen yerde olmasa da onlar eskiden de var olmustur.
Bunun nedeni, Dunya’nin iklim tarihi boyunca sicakliklarin duzenli olarak dalgalanmasi ve buzullarin cok buyuk mesafeler boyunca genisleyip geri cekilmesidir. Boreal ormanlar yaklasIk 12.000 ila 20.000 yil once son Buzul Cagi’nin sona ermesiyle birlikte igne yaprakli agac turlerinin kuzeyde buyumeleri ile ortaya cikmistir. Buz tabakalari son buzul maksimumuna ulastiginda, tundra ve permafrost su anda boreal orman olan alanin cogunu kaplamis ve igne yaprakli ormanlar su anda iliman yaprak doken ormanlar goruldugu yerlerde buyumustur. Buzullar geri cekilirken, kelimenin tam anlamiyla modern boreal ormanlarinin yolunu acmislardir. Biyolojik cesitlilik acisindan bugun bilinen orman sadece birkac bin yil once (jeolojik zaman olceginde cok kisa bir sure once) sekillenmistir.

Buzullar, Goller ve Batakliklar
Buzullar kuzeye cekildikce, altlarindaki Dunya’yi kaziyip oyarak, arkalarinda genis tundra alanlari ve derin cokuntulerle dolu manzaralar birakmistir. Sicakliklar uygun oldugunda tundra sonunda yerini igne yaprakli ormanlara birakmis ve cokuntuler suyla dolarak binlerce buzul golu olusturmustur. Kuzey enlemlerinde, sphagnum yosunu adi verilen essiz bir yosun, manzaranin buyuk olcude degismesine yardimci olmustur. Sphagnum yosunlari cogunlukla inanilmaz miktarda su emdigi gol ve batakliklarin kenarlarinda bulunur. Golun etrafinda giderek daha fazla sfagnum biriktikce bir kismi olur ve ayrismaya baslar. Kuzey ormanlarinda asidik ve oksijen acisindan zayif kosullar nedeniyle ayrismanin yavas bir surectir. Sphagnum bu kosullar altinda ayristiginda, golun kenarlarinda biriken ve asagidan dolan, zengin bir organik cokelti olan turbaya donusur. Yeterli miktarda sfagnum yosunu ve turba goldeki suyun yerini aldiginda gole bataklik denilebilir. Turba katmanlari batakliktaki tum suyun yerini aldiginda, agaclar kok salabilir ve sonunda batakligin yerini boreal orman alir. Batakliktan ormana nihai gecis cok uzun zaman alabilir cunku batakliktaki toprak kosullari boreal ormanlardan bile daha asidik ve oksijensizdir. Batakliktaki asiri asitlik ve dusuk oksijen kosullari nedeniyle, genellikle en zorlu kosullara uyum saglayan cok benzersiz bir bitki grubuna ev sahipligi yapar. Turna yemisi, kirmizi yaban mersini (kekreyemis) ve cuce yaban mersini, bu kosullarda iyi is cikaran kucuk, eksi meyvelerdir.

Boreal Ormanlar Neden Onemlidir?
Yuzlerce yerli topluluga, asirlik kozalakli agaclara, yosunlu turbaliklara ve buyuk ren geyigi surulerine ev sahipligi yapan boreal ormanlar bulundugu ulkelerin dogal ortaminin, tarihinin, kulturunun ve ekonomisinin merkezinde yer alir. Boreal ormanlar ve daha genis anlamda boreal bolge, mevcut kereste ve kereste disi urunler, maden ve enerji kaynaklari ve bolgesel nehirlerin hidroelektrik potansiyeli nedeniyle ekonomi icin cok onemlidir. Boreal ormanlar gida ve yenilenebilir hammadde saglar. Ayni zamanda yerel ve ulusal ekonomilere katkida bulunan essiz turizm ve rekreasyon (dinlenme) firsatlari sunar.
Boreal ormanlar ayrica kuresel karbon dongusunde kritik bir rol oynar. Diger tum karasal ekosistemlerden daha fazla, iliman ve tropikal ormanlarin neredeyse toplamindan daha fazla miktarda karbon depolar. Dunyadaki toplam karasal karbonun tahmini %30-40’i boreal ormanlarda (agaclarinda, toprakta ve buyuk bir kismi turbaliklarda) depolanir. Sadece Kanada’nin boreal ormani tek basina, dunyanin fosil yakitlarin yakilmasindan kaynaklanan emisyonlarinin 20 yildan fazlasina esdegerini depolar. Bu nedenle boreal ormanlar iklim degisIkligiyle mucadelede (atmosferde artan karbondioksit olusumunun yavaslatilmasinda) cok buyuk bir rol oynar.
Boreal ormanlar biyolojik cesitliligin korunmasi icin de hayati onem tasir. Bircogu tehdit veya tehlike altinda olan turler de dahil olmak uzere cok cesitli turler icin habitat (yasam alani) saglar. Buna ek olarak, boreal ormanlar ilaclar, ekonomik firsatlar (balikcilik, avcilik, toplayicilik gibi gecim kaynaklari), eglence, manevi faaliyetler, kulturel uygulamalar icin ormanlara bagimli olan yerli halklar da dahil olmak uzere topluluklar icin de onemlidir.

Boreal Ormanlarin Yaygin Sorunlari
Boreal ormanlar, yasli yaprak doken ormanlarin cogu kadar uzun omurlu degildir. Bircok boreal orman mesceresi (en az 10.000 metrekarelik bir orman parcasi) olgun bir yasa ulasabilirken, sIk sIk yasanan sIkintilar genellikle ormanin yeni suksesyon (ardillik ya da sirali degisim) asamalarina ulasmasini engeller. Bocekler bu ormanlarin cok yaslanmasini engelleyen en yaygin sorunlardan biridir. Ornegin Kuzey Amerika’da Ladin Kabugu Bocekleri her yil milyonlarca olgun Ladin agacinin olmesinden sorumludur. Bocekler agacin kabugu ile odunu arasina girerek kambiyum tabakasini yiyip bitirir. Agac sonunda besinlerini tasiyamaz hale gelir ve olur. Bocek hem genc hem de yasli agaclara saldirsa da, genc agaclar kendilerini olgun agaclara gore daha kolay savunur ve bocek istilasindan daha az etkilenir. Bocek istilalari boreal ormanlarin dogal bir bileseni olsa da, kuresel iklim degisIkligi (isinma egilimi) boceklerin yasam dongulerini hizlandirmalarina olanak saglamis ve bunun sonucunda bocek saldirilarindan kaynaklanan hasar artmistir.

Yangin
Yangin, boreal ormanlarin kuru alanlarinda sIk gorulen bir baska sorundur. Bu durumda, olgun agaclar normalde yangindan kurtulur, ancak genc agaclar ve yer ortuleri hizla yanarak besin maddelerini topraga geri kazandirir. Birlikte calisan bu bozulmalar ormanin genc ve saglikli kalmasini saglar.

Boreal Ormanlar (Kuzey Ormanlari), Konum, Iklim, Cesit ve Ozellikleri
Agac Kesimi
Boreal ormanlara yonelik birincil tehdit agac kesimidir. Yalnizca Kanada boreal ormanlarinda her yil yaklasIk 1 milyon donumluk orman kesilmektedir. Agac kesme operasyonlarinin derinlemesine analizi, endustriyel agac kesme islemlerinin, hukumet yetkilileri tarafindan bildirilenden cok daha buyuk bolumlerin ormansizlasmasina yol actigini ortaya cikarmistir. Agaclarin hasat edilmesi ormansizlasmaya neden olmaz: hasat edilen alanlar yeniden buyur. Cok genc agaclarin bulundugu bir alan hala ormandir. “Ormansizlasma” terimi, agaclardan arindirilmis ve kalici olarak baska bir kullanima donusturulmus araziyi ifade eder. Agac kesiminden kaynaklanan habitat kaybi bircok turun neslinin tukenmesine yol acmistir. Yasam alani olarak kuzey ormanlarini kullanan nesli tukenmekte olan turler arasinda boz ayi, orman ren geyigi (karibu), wolverin ve Sibirya kaplani yer alir.
Ihracat pazarindaki kerestenin %33’unden fazlasi ve kagidin %25’i boreal bolgelerden gelir. Agac kesiminin cogu tuvalet kagidi ve yuz temizleme mendili gibi kagit urunlerinin yapimina gider. Ormansizlasma tehditlerini azaltmak icin satin alinan kagit veya ahsap urunlerin surdurulebilir kaynaklardan alindigindan emin olmak onemlidir. Geri donusturulmus icerikten veya bambu gibi alternatif liflerden yapilmis tuvalet kagitlari satin alinabilir. Kagit postalarin, posetlerin ve kutularin kullanimi azaltilabilir. Kataloglar gibi cogu kagit posta turu guncelligini yitirmis ve gereksizdir. Temel iletisimleri dijitallestirmek ve kagit ambalajlari azaltmak icin yasam tarzinda bazi basit degisIklikler yapilabilir, kagit alisveris posetlerinden vazgecilebilir, bunun yerine alisverise gidenler kendi canta veya posetlerini getirebilir. Asiri ambalaj icinde gelen cevrimici alisverisler azaltilabilir. Geleneksel yayincilik tedarik zinciri muazzam bir kagit ve islenmemis kagit hamuru tuketicisidir. Geri donusturulmus kagit kullanimi artirilabilir. Yayincilar resmi bir cevre politikasina sahip olmalidir. Yazarlar eserlerinin geri donusturulmus kagida basilmasini isteyebilir. Artik bircok yazar, yayincilarla olan sozlesmelerine geri donusturulmus kagit maddesi eklemektedir.

Petrol ve Madencilik Faaliyetleri
Endustriyel agac kesiminin yani sira, petrol ve madencilik faaliyetleri de Boreal ormanlara en cok zarar veren faaliyetler arasindadir. Petrol sirketleri, buyuk insaat ve madencilik projeleri icin ormanlari agacsiz hale getirmekte, kirletmekte ve zehir sacmakta, toparlanmasi binlerce yil olmasa bile yuzlerce yil surecek sekilde yok etmektedir. Bu nedenle daha fazla petrol ve madencilik projeleri engellenmelidir.
Sonuc olarak boreal ormanlar ormansizlasma, habitat tahribati, zararli bocekler, agac kesme, petrol ve gaz gelistirme, kontrol edilemeyen yanginlar ve bu faktorlerin iklim degisIkligi ile etkilesime girmesi gibi tehditlerle karsi karsiyadir. Boreal ormanlarda ekoturizmin (Boreal orman destinasyonlarina seyahat edilmesi) gelistirilmesi ormanin tahrip edilmesine karsi ekonomik bir alternatif sunar ve hektar basina tomrukculuk faaliyetleri icin temizlenen ormanlardan daha karlidir. Ekoturizm, yerel koruma cabalarini desteklemek, yaban hayatini gozlemlemek ve yerel ekonomiyi canlandirmak amaciyla ziyaretcileri dogal ortamlara goturur. Ormanlarin endustriyel faaliyetler tarafindan tahrip edilmemesini saglamak icin hukumetlerin ekoturizmin ekonomik faydalarini gormesi kritik onem tasimaktadir. Boreal bolgeleri koruma amacli alinan kararlarin ya da bu bolgeleri istismar etmenin yansimalari nesiller boyunca surebilir. Surdurulebilir orman yonetimi ormanlarin saglikli, guvenli ve gelisen bir yapida olmasini saglar. Bu nedenle yasalar boreal ormanlari korumakta ve surdurulebilirligini saglamaya calismaktadir.

Alinti ~

Forum	Bilgilendirme
Powered by vBulletinÂ® Version 3.8.6 Copyright Â©2000 - 2023, Jelsoft Enterprises Ltd. ForumBizim.Com Forum Sahibi: ForumBizim	5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu geregince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)