Neden Bazi Agaclarin Igne Yapraklari Vardir?

**CeReN** · 31 Ocak 2024, 11:07

Cam agaclarinin neden diger agaclar gibi genis, duz yapraklari yerine igne benzeri yapraklara sahip oldugu bircok kisi icin merak konusudur. Agaclar her sekil ve boyutta olabilir, ancak hepsinde ya genis yaprak ya da igne yaprak uretme yetenegi vardir; ayni agacta asla her ikisi birlikte gelismez. Genis yaprak uretebilen agaclara yaprak doken agaclar, igne yaprak uretebilen agaclara ise kozalakli agaclar adi verilir. Yaprak doken agaclarin duz ve genis yapraklari yilda bir kez havalarin sogumaya baslamasiyla ( gunlerin kisaldigi sonbahar ve kis aylarinda, daha az gunes, daha az enerji gelen soguk, kurak gunlerde) renk degistirir, kirmizi, turuncu ve altin renginin parlak tonlarina donusur. Agaclar hareketsiz (dormant, durgun) hale gelir (kis uykusu veya hibernasyon moduna gecer) ve ilkbahar gelip yeni tomurcuklardan yeni yapraklar cikana kadar suyu korumalarina ve hayatta kalmalarina yardimci olmak icin uykuya dalar ve yapraklarini dokerler. Yaprak dokmeyen agaclar olarak da bilinen kozalakli agaclarin igne benzeri yapraklari ise tum yil boyunca kalir, ancak birkac yil sonra dusebilir. Bu iki farkli agac evrim sirasinda ortaya cikmistir. Genel olarak bitkiler, ornegin Ekvator yakinindaki yagmur ormanlarinda oldugu gibi sicak ve nemli ortamlari sever. Ancak yaklasIk 250 milyon yil once Dunya’nin iklimi ters yonde ilerlemis (ekvatorun kuzey ve guneyindeki enlemlerde), daha soguk ve daha kuru hale gelmistir. Bitkiler hayatta kalabilmek icin yeni taktiklere ihtiyac duymustur. Kozalakli agaclar hayatta kalmanin bir yolu olarak daha fazla su tutabilecek ignelere, kok salmak ve yeni bir agac gelistirmek icin yeterli nem olusana kadar, daha uzun sure kalacak kalabilen tohumlara sahip olacak sekilde evrimlesmistir. Igne yapraklara sahip agaclar, yeryuzunde en bol bulunan bir biyom turune (tayga veya igne yaprakli orman) adapte olmustur, cogunlukla kislarin uzun ve yazlarin kisa yasandigi kuzey yarim kurede bulunurlar. Koknar (veya goknar) ve ladin gibi yaprak dokmeyen bu agaclar dunyadaki en dayanikli, en uzun omurlu agaclardir. Igne yapraklarin ince, uzun ve sert yapilari sonbahar ve kis boyunca suyun korumasina, ignelerin uzerindeki mumsu kaplama ayni zamanda suyun buharlasmasini onlemeye yardimci olur. Igne yapraklar soguga dayaniklidir ve nemli kalir, bu da kis boyunca yesil (her dem yesil) kalmalarini saglar.

Neden Bazi Agaclarin Igne Yapraklari Vardir?
Kozalaklilarin Cogu Igne Yapraklidir
Kozalakli agaclar icerisinde, Araucariaceae (Norfolk Adasi cami, Cook cami ya da Brezilya cami, Cember cami), Cupressaceae (ardic, mazi, Cryptomeria japonica ya da Japon cami), Pinaceae (cam, koknar, sedir, ladin agaclari) ve Podocarpaceae (Porsuk) dahil olmak uzere bircok familyada “igne yaprak” olarak adlandirilan yapraklar bulunur.
Pinaceae familyasinin (camgiller) igne yapraklari belirgindir, uzun, ince, dikenli, serttir ve aslinda kisa surgunler olan demetler olarak bilinen kumeler halinde olgun yapraklar halindedirler. Camgillerin igne yapraklari kalici ignelerdir, oysa diger familyalardaki igne yapraklarinin cogu (bazi istisnalar olsa da)genctir. Pinaceae igne yapraklarinin temel ozelliklerinden biri genellikle dortgen, ucgen veya yarim daire seklinde bir kesite sahip 3 boyutlu bir profile sahip olmalaridir. Camgillerin disindaki diger familyalardaki igne yapraklar biraz daha belirsizdir. Bazen ‘tig seklinde’ veya ‘kilic seklinde’ olarak adlandirilirlar ve genellikle ignemsi bir unsurun yani sira pul yaprakli bir unsura da sahiptirler. Juniperus (ardic) ve Cupressus (servi) gibi kozalaklilardaki igne yapraklar genellikle olgunlasarak pul yapraklara donusur. Camlarin igne yapraklarinin cukur icine yerlesmis stomalari siralar halinde dizilmistir ve yaprak yuzeyinde bulunduklari yerler Pinus cinsinin iki ana alt grubunun ayirt edilmesine yardimci olabilir. “Yumusak” veya “beyaz” camlarda (Strobus alt cinsi) stomalar igne yapragin bir tarafinda bulunurken, “sert” camlarda (Pinus alt cinsi) stomalar igne yapragin hem ust hem de alt yuzeyinde bulunur. Igne yaprak uzunlugu camlar arasinda buyuk farkliliklar gosterir. Guneydogu Amerika’nin uzun yaprakli cami adini durustce hak eder. Igneleri 45 ila 46 cm kadar uzun olabilir, bu da turun uzunluk sampiyonudur. Igne yaprak demetinin tabanini tomurcuk pullarindan olusan bir kilif kaplar. Yumusak camlarda igne yapraklar olgunlastiginda bu kilif duser, sert camlarda ise varligini surdurur.
Not: Sert camlarin ilkbahar ve yaz odunu arasinda belirgin bir gecisi vardir, dolayisiyla buyume halkalari daha belirgindir; ahsap normalde daha serttir ve genellikle saridir. Yumusak camlar ( ornegin, dogu beyaz cami), nispeten yumusak keresteye sahiptir.

Tum Yapraklarin Benzer Gorevleri Vardir
Kozalakli agaclarin igne yapraklari yaprak doken agac turlerinin (titrek kavak, disbudak, hus agaci, kiraz, karaagac, mese, kavak ve akcaagac gibi) yapraklardan cok farkli gorunmektedir. Farkli gorunmelerine (boyut, sekil, yapi bakimindan) ragmen igne yapraklar da genis yapraklarda oldugu gibi epidermis, fotosentez yapan mezofil hucreleri, yesil klorofil pigmenti, ksilem, floem, stoma ve benzeri gibi ‘normal’ yapraklarla ayni bilesenleri icerirler ve onlarin da yaptigi isi yaparlar. Tum canli yapraklar yesil gorunmelerini saglayan klorofil pigmenti sayesinde gunes isigini yakalar, atmosferden karbondioksit alir, topraktan aldiklari su ve elementlerle birlikte fotosentez adi verilen olayla besine donustururler. Fotosentez sonucunda bir yan urun olarak oksijen serbest birakilir. Boylece, insanlarin ve diger pek cok canlinin nefes almasi icin hava ve beslenmesi icin yiyecek saglamis olurlar.

Yaprak Dokmeyen (Her dem Yesil) Agaclar
Cok soguk iklimlerde yasayan, Kanada‘ya ozgu bir karacam turu olan, Larix laricina (Amerikan Karacami), dogu karacami ya da tamarack adiyla bilinen ve yapraklarini doken nadir istisnalar disinda, yaprak dokmeyen agaclarin igne yapraklari agacta yaprak doken benzerlerine gore daha uzun sure kalir. Baska bir deyisle cogu kozalakli agac her dem yesildir, yaprak dokmez. Elbette bu, agaclarin igne yapraklarini hic dokmedigi ve degistirmedigi anlamina gelmez; sadece bunu kademeli olarak yaparlar. Her sonbaharda hepsi ayni anda yaprak dokmezler, yil boyunca yavas yavas yapraklarini dokerek ve yeni igneler veya pullar cikararak yapraklarini degistirirler.
Igne yapraklarin kaliciligi turler arasinda buyuk farkliliklar gosterir: Bir veya iki yil kadar kisa bir sure veya birkac on yil kadar (bazi ladinler) uzun sure dayanabilirler. Genel olarak konusulursa, tropik camlar igne yapraklarini en fazla birkac yil, iliman camlar birkac yil ve yuksek rakimli turler en uzun sure tutar. Yine de sonunda butun yapraklar sararir, turunculasir, kahverengiye doner ve dokulur, ilkbaharda yerlerine yeni yapraklar gelir. Bu sekilde agac “her zaman yesil” kalir, ancak bunu farkli yas siniflarindaki yapraklarla yapar. Bilinen en uzun omurlu agac olan Buyuk Havza bristlecone caminin (tur adi Pinus longaeva olan bati bristlecone cami) igne yapraklari, diger kozalakli agaclardan daha uzun sure, yarim yuzyil kadar varligini surdurebilir. Uzun sure varliklarini surdurebilmelerinin nedeni, hem ultraviyole radyasyona hem de mantar enfeksiyonlarina karsi koruma saglayan, daha uzun sure dayanmalarini ve agacin hayatta kalmasini saglayan yuksek konsantrasyonlarda ucucu yaglar icermeleridir. Yapraklarin uzun sure kalmasi agaclarin her mevsimde fotosentez yapmasina, yeni yapraklar cikarmak yerine enerji tasarrufu yapmasina yardimci olur. Yaprak doken bazi kozalakli turlerinin yapraklari ise sonbaharda sararir ve ayni anda dokulur, boylece agac kis boyunca yapraksiz kalir. Bu kozalakli agaclar her yil yapraklarini yenilerler.

Neden Bazi Agaclarin Igne Yapraklari Vardir?
Igne Yapraklarin Sagladigi Avantajlar
Kozalakli agaclar bircok acidan daha yakin zamanda gelisen cicekli, genis yaprakli agaclardan daha ilkeldir. Ancak igne yapraklar, ozellikle zorlu iklimlerde veya toprak kosullarinda, genis yapraklara gore bazi avantajlar sunar.
Asagida igne yapraklarin avantajlarina yer verilmistir.
Su Kaybini Onlemek
Igne benzeri yapraklar yagislarin az oldugu bolgelerde buharlasmayi azaltmak ve suyu korumak icin kucuk bir yuzey alanina sahip olacak sekilde adapte olmuslardir. Son derece dar formlari, dehidrasyona ( su kaybina) maruz kalan yuzey alanini azaltir ve kalin epidermisin disindaki, kalin mumsu tabaka veya kutikul, su kaybina karsi bir bariyer saglar. Yapraklarda gaz alisverisi icin bulunan, suyun da uzaklastirildigi veya buharlastigi (terleme yaptigi) acikliklar olan stomalar durgun havadan olusan bir “sinir tabaka” saglamak icin cukurlar icine yerlesmistir. Bu tip bir yerlesim kurak bolgelerdeki bitkilerde suyun buharlasma yoluyla kaybini engeller. Su kaybi azaltilmali ya da engellenmelidir cunku yapraklarin hucrelerinde fotosentez yapabilmesi icin suya ihtiyaci vardir. Suyun korunmasi agacin kurumasini ve soguktan zarar gormesini onlemeye yardimci oldugu icin soguk iklimlerde onemlidir.
Soguga Karsi Dayaniklilik Saglamak
Igne yapraklar soguk havaya karsi daha dayaniklidir, kucuk boyutlari kaybedilen isi miktarini azaltmaya yardimci olur. Bu ozellikle cok soguk iklimlerde onemlidir cunku igneler agaci yalitmaya yardimci olarak sicak tutar ve soguktan korur. Camgiller ailesinin igneleri aslinda dona karsi en dayanikli yapraklardir. Dag cami igneleri -93°C’ye kadar olan sicakliklarda hayatta kalabilir ve igneleri donmus olsa bile gaz alisverisi yapabilir. Soguga tolerans gelistirilmis olmasi ve kis boyunca sicakligin, gunes isiginin, nemin izin verdigi olcude fotosentez yapabilmesi yaprak dokmeyen agaclar icin gercek bir avantaj olabilir.

Gunes Isigini Daha Verimli Yakalamak
Igne yapraklar her zaman koyu yesildir cunku gunes enerjisinden bolca faydalanmak icin yuksek miktarda klorofile ihtiyac duyarlar. Gunes isigi cok uzun surmez, bu nedenle yapraklarin fotosentez (isiga bagli reaksiyonlar) yapabilmek amaciyla bu isigi yakalamak icin sahip olduklari ozellikleri iyi kullanmalari gerekir. Kucuk, sivri yapraklar gunes isiginin daha verimli bir sekilde emilmesine ve daha etkili bir sekilde fotosentez yapilmasina, agaca hayatta kalmasi icin ihtiyac duydugu enerjinin saglanmasina, organik besinlerin sentezlenmesine olanak tanir. Igne yapraklar her sonbaharda dokulmediginden neredeyse tum yil boyunca gunes isigini yakalayabilir, agacin daha zayif isIk kosullarinda hayatta kalmasini saglayabilir.
Zararlilardan Korumak
Igne yapraklarin avantajlarindan biri de agacin zamanla zarar gormesine ve zayiflamasina neden olabilecek haserelerden korunmasina yardimci olmaktir. Sert, sivri, zehirli recinelerle dolu igne yapraklar pek besleyici olmamalari nedeniyle otcullara karsi oldukca direnclidirler. Igneler yogun bir sekilde paketlenmistir ve agac ile olasi zararlilar arasinda fiziksel bir bariyer olusturur. Yapraklarin sivri, dar yapisi daha buyuk boceklerin ve hayvanlarin agacin govdesine, dallarina ve yapraklarina tutunmasini, erismesini zorlastirir, cesitli organizmalarin olusturabilecegi hastaliklarin ve mantarlarin etkisini azaltir. Ek olarak, ignelerin kendisi de sert ve mumludur, bu da onlarin nufuz etmesini zorlastirir ve zararlilarin agacin ozsuyuyla beslenmeye calismasini engeller.
Yanan Ortamlarda Basarili Olmak
Igne yapraklarin sekli su kaybini en aza indirir, bitkiler icin kritik olan yari kurak ekosistemlere agaclarin basariyla uyumunu saglar. Cam agaclari gibi kozalaklilar ayni zamanda tarih boyunca orman yanginlarinda duzenli olarak yanan ortamlarda (yari kurak ortamlarin cogu dahil) basarili olmustur. Kalin kabuklari ve diger adaptasyonlari sayesinde, bircok kozalakli turu dusuk yogunluklu yanginlarda hayatta kalabilir; bu da diger kozalakli agaclarin ve/veya sonucta camlarin onune gecebilecek sert agaclarin olmesine neden olur. Baska bir deyisle bircok cam ormani ve savana yangina dayaniklidir. Banks cami ve Kontorta camlari da dahil olmak uzere bazi turler, yalnizca kontrol edilemeyen bir orman yangininin sicakligina maruz kaldiklarinda acilabilen ve dolayisiyla tohum yayan belirli bir kozalakli yuzdesine sahiptir. Cam igneleri bu sistemde rol oynar. Dokulen igneler, cam zemininde kalin bir olu ortu tabakasi olusturabilir ve bunlar kolaylikla (ornegin, yildirim nedeniyle) tutusabilir. Bu tur copleri tuketen yuzey yanginlari, rakip agaclarin fidelerini temizlerken tipik olarak olgun camlari oldurmez; dolayisiyla camlar, bir anlamda, kendi dokulen yapraklariyla kendilerini surdurmeye yardimci olur.
Agacin Devrilmesi Onlemek
Igne yapraklar ruzgar direnci acisindan yaprak doken agaclarin buyuk, duz yapraklarindan daha iyidir (dusuktur), bu da buyuk bir firtina sirasinda devrilme olasiliklarinin daha az oldugu anlamina gelir.
Kuslara ve Kucuk Hayvanlara Barinak Saglamak
Genel olarak cam agaclari gibi cesitli kozalakli agaclarin igne benzeri yapraklari, agaci zararlilardan korumaktan, su tutmaya ve daha fazla karbondioksit emerek fotosenteze yardimci olmaya kadar bircok amaca hizmet eder. Bu ozellikleriyle kozalakli agaclar cesitli iklimlerde basarili olabilir, bulunduklari ortamda hayatta kalabilir. Dahasi, igne yapraklar agacin polenlerini dagitmasina yardimci olarak ureme surecine yardimci olur. Igne yapraklarin sivri uclara sahip olmasi karin uzerlerinden kaymasini da saglar. Ayrica igne yaprakli, yaprak dokmeyen agaclar sonbahar ve kis aylarinda hava soguk oldugunda kuslara ve diger bircok kucuk hayvana barinak saglar ve pek cok kozalakli turu ruzgar kesici (ruzgar siperi) ve mahremiyet perdesi olarak hizmet verecek kadar yogundur.
Tum bu adaptasyonlar yapraklari uzun omurlu olan her dem yesil agaclarin soguk iklimlerde hayatta kalmasina yardimci olarak en zorlu kosullarda bile gelismesine ve buyumesine olanak tanir. Her dem yesil bitkiler Antarktika haric her kitada bulunabilir. Son olarak, bazilari etkileyici bir boyuta ulasan veya cekici tonlar sergileyen muhtesem bir gorunume sahiptirler.

Alinti ~

Forum	Bilgilendirme
Powered by vBulletinÂ® Version 3.8.6 Copyright Â©2000 - 2023, Jelsoft Enterprises Ltd. ForumBizim.Com Forum Sahibi: ForumBizim	5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu geregince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)